سطح‌بندي محلات حاشيه‌نشين بر اساس شاخص‌هاي كالبدي – اقتصادي فقر شهري (نمونه موردي: حاشيه نشينان شمال شهر تبريز)

Marginalized Neighborhoods Graded based on Physical- Economic Index of the Urban Poverty (Case study: The Marginalized of Northen Tabriz)

از ويژگي‌هاي شهرهاي جهان سوم عدم تعادل و تمركز شديد در شهرنشيني است. از اينرو در اين شهرها همواره تعداد محدودي از محله‌ها در رفاه و آسايش بوده و در نقطه‌ي متقابل، پاره‌اي از ساكنين در مناطق شهري از رفاه و آسايش قابل قبولي برخوردار نيستند. محلات حاشيه‌نشين از جمله محلات فقيرنشين جامعه محسوب مي‌شوند. هدف اين تحقيق بررسي شاخص‌هاي كالبدي- اقتصادي فقر شهري و همچنين سطح‌بندي فقر در محلات حاشيه نشين شمال شهر تبريز مي‌باشد. روش تحقيق كاربردي از نوع توصيفي- تحليلي و تطبيقي است. در اين تحقيق ابتدا شاخص‌هاي كالبدي و اقتصادي انتخاب شده بر اساس رويكرد تحليلي سلسه مراتبي (AHP) وزندهي شده است. بر اساس مدل AHP بيشترين وزن براي بيكاري 0.2 و كمترين وزن به بعد خانوار 0.09 اختصاص داده شده است. همچنين براي رتبه‌بندي محلات حاشيه نشين از نظر فقر شهري از دو ابزار تصميم‌گيري چند معياري؛ VIKOR و TOPSIS استفاده گرديده است. يافته‌هاي پژوهش بر اساس مدل Vikor نشان مي‌دهد كه محله‌ي سيلاب با مقدار ويكور 0 در رتبه‌ي 1 قرار دارد، يعني فقر در اين محله نسبت به محلات ديگر مورد مطالعه قرار گرفته بيشتر است. همچنين در اين رتبه‌بندي كوي بهشتي در رتبه ي 4 قرار دارد، يعني نسبت به ساير محلات مورد مطالعه قرار گرفته داراي وضعيت مطلوبتري از نظر فقر مي‌باشد. مقدار ويكور براي اين محله برابر 1 مي‌باشد. مدل TOPSIS هم نتايجي شبيه مدل ويكور نشان مي‌دهد. مقدار تاپسيس براي محله‌ي سيلاب برابر با 0.0954 و براي كوي بهشتي برابر با 0.0018 مي‌باشد. نتايج همچنين نشان مي‌دهد كه اكثر بلوك‌هاي اين محلات (در حدود دو سوم آنها) در وضعيت نامطلوبي قرار دارند.

Features of Third World cities represent urban imbalance and intense focus in Urbanization. Thus in these cities there have always been a limited number of neighborhoods in the welfare and comfort and on the contrary, some of the residents in the urban areas have lack of adequate welfare and comfort. Marginalized neighborhoods are like community slums. The aim of this study was to evaluate the physical – economic index of the urban poverty and also poverty graded in marginalized neighborhoods in north of Tabriz city. Applied research method is a descriptive - analytical and comparative one. Firstly, the physical and economic indicators were selected (the average household size, population density, housing unit density, individual density in housing unit, unemployment, overload, sponsorship load). Based on AHP model, the maximum weight is 0.2 for unemployment and a minimum weight is 0.09 for household dimension. Also for ranking of Marginalized communities of the urban poverty, two multi-criteria decision-making; VIKOR and TOPSIS were used. The research findings based on VICOR modal show that SILAB neighborhood with VICOR value is in the first place, it means the poverty in this neighborhood is more than other studied localities. Also in this rank BEHESHTI Alley is fourth, it means proportional other studied localities have been set more favorable position in terms of poverty. VICOR content for this neighborhood is equal to 1. TOPSIS model show similar results of VICOR model. TOPSIS content for SILAB neighborhood is 0.0954 and for BEHESHTI Alley is 0.00184. The results also show that most of the blocks of the neighborhood (about two thirds) are at a disadvantage.