امپراتوران ساساني پيشگامان جهاني‌سازي: جستاري درمورد انگاره‌هاي جهاني شدن در ايران باستان

Sasanian Emperors as the Pioneers of Globalisation: An Investigation on the Ideas of Globalisation in Ancient Iran

"جهاني‌‌شدن" يكي از تاثيرگذارترين انديشه‌‌هاي فلسفي بر نهادهاي اقتصادي، سياسي، فرهنگي كشورها و ملل مختلف بر مبناي يك‌پارچه‌‌سازي جوامع بين‌‌المللي در عصر نوين است. بيشتر پژوهشگران، آغاز جهاني‌‌شدن را به بعد از عصر رنسانس نسبت مي‌‌دهند، حال آنكه با اندكي تامل در انديشه‌‌هاي فلسفي و مفاهيم اسطوره‌‌اي تمدن‌هاي باستان، مي‌‌توان ريشه و خاستگاه اين پديده را، البته نه به‌معناي كاملاً مدرن و امروزي، در آن ادوار جست‌وجو كرد. بدون ترديد، امپراتوري ساسانيان، كه ??? سال (??? – ??? م) در عرصه‌ي مبادلات سياسي جهان نقش‌‌آفريني كرده‌اند، را مي‌‌توان يكي از بزرگ‌‌ترين و مقتدرترين حوزه‌‌هاي فرهنگي تمدنهاي جهان باستان دانست كه به‌طور مستقيم، متاثري از نظرها فيلسوفان زرتشتي اداره مي‌‌شد. بنيانگذار اين امپراتوري (اردشير پاپكان: ???- ??? م) در پاسخ به اين پرسش كه چرا در مقابل ولي‌نعمت خود (اردوان پنجم- اشكاني) قيام كرده، مي‌‌گويد: "تا جهان را يك‌خدايي كنم". اينك، اين پرسش را مي‌توان طرح كرد كه آيا اين امكان هست كه تلاش اردشير براي ايجاد جهاني تحت حاكميت يك خدا - كه با اقدامات عملي و تلاش‌‌هاي گسترده‌‌اي در تحقق اين خواسته همراه بود- را نخستين گام در جهاني‌‌سازي به‌شمار آورد؟ فرض بر آن است كه انديشه‌ي‌ جهاني‌‌شدن بالغ بر هزاروهشتصد سال قبل در تفكرات موبدان عالي‌‌رتبه، زرتشتي پرورش يافته و اردشير اول ساساني آن را اجرايي ساخته است. در پژوهش حاضر، تلاش بر آن است تا با اتكا به متون كهن و اسناد باستان‌‌شناسانه نخستين رگه‌‌هاي انديشه‌ي جهاني‌‌شدن و اقدامات عملي شاهان ساساني در تحقق اين تفكر، بررسي شود بدين‌منظور، تعدادي از شواهد تاريخي و باستان‌شناسانه‌ي عصر ساسانيان را كه نشان دهنده‌ي فرضيه‌ي پژوهش باشند، در چارچوب نظري انديشه‌‌هاي جهاني‌‌شدن و جهان‌‌وطني، به بحث كشيده خواهند شد. از انديشه‌ي جهان‌‌وطني، كه ريشه در دوران باستان‌‌ دارد، به‌منظور ارتباط‌دادن مفاهيم امروزي جهاني‌‌شدن با انديشه‌‌هاي جهان باستان استفاده شده است. درنتيجه‌ي پژوهش حاضر روشن شد كه انديشه‌ي جهان‌‌وطني و جهاني‌‌شدن، نزديك به دوهزار سال قبل در ايران مطرح و توسط شاهان ساساني اقداماتي عملي در تحقق آن نيز انجام شده است.

“Globalisation” is one of the most influential philosophical thoughts with direct effects on the economic, political and cultural entities of countries in the modern era. Most scholars relate the emergence of this phenomenon to the period after Renascence. However, with little contemplation, one could trace the roots and origins of philosophical thoughts and mythical concepts – of course not in their present form – to ancient civilisations. Doubtless, Sasanian empire (224-651 CE), with 427 years of glory in the world,s political arena, can be considered as one of the greatest and most powerful cultural foregrounds of ancient era that was managed by the direct instructions of Zoroastrian philosophers. The founder of this empire (Arda??rP?pak?n: 224-241 CE), in response to the question that why have you risen against your reigning king (Ardavan V Ashkani), clamed: “To make a world with a single-God”. Now, the question is. Can “Arda??r’s efforts in establishment of a world under governance of a single God” be counted as the first efforts toward unification of the world and the initial steps in globalisation? – efforts that were accompanied by practices and widespread endeavours. The principal hypothesis is that the thoughts of globalisation were nurtured in the thoughts of Zoroastrians’ eminent M?bads and practiced by the founder of Sasanians Empire. The main aim of the present research is to investigate the first veinsofglobalisation notions and the associated practical measures of Sasanian kings. In doing so, all of the Sasanian historical and archaeological evidences that certify the research hypothesis are envisaged and discussed in the context of globalisation and cosmopolitanism thoughts. The cosmopolitanism idea, with roots in the ancient world, is also used to associate the today’s globalisation concepts with the ancient ones. These concepts together with archaeological and historical evidences are clear indications that globalisation and cosmopolitanism thoughts have been introduced 1800 years ago in Iran; and indeed practiced on the relevant scale by Sasanians.