جايگاه تاريخي جوامع ارمنستان، گرجستان و آذربايجان (قفقاز جنوبي) در دستگاه اداري هخامنشيان

Historical Position of Armenia, Azerbaijan and Georgia (South Caucasus) in Achaemenid Administrative System

منطقه‌ي قفقاز كه با حمله‌ي داريوش بزرگ به سكاها در سال (12-513 ق.م) ضميمه‌ي امپراتوري هخامنشي شد، در سراسر دوره‌‌ي هخامنشي، مرزهاي شمالي اين امپراتوري را شكل مي‌‌داد. مناطق امروزي گرجستان، آذربايجان و ارمنستان كه به‌طور كلي، شامل كشورهاي قفقاز جنوبي است، بخشي از ملل تابعه‌‌ي هخامنشيان بوده‌‌ است. فهرست‌‌هاي رسمي امپراتوري هخامنشيان از ملل تابعه، تنها به نام ارمنستان اشاره كرده‌‌اند و موقعيت ساير مناطق، در دستگاه اداري امپراتوري چندان روشن نيست. تنها منبع نوشتاري كه در اين‌باره، اطلاعاتي مي‌دهد، تاريخ هرودوت است و داده‌‌هاي باستان‌‌شناسي نيز نشان مي‌‌دهد كه از اواخر (قرن 6 ق.م) تغييرات عمده‌‌ و نوآوري‌‌هاي زيادي در مواد فرهنگي اين ناحيه به‌وجود آمده كه ناشي از حضور پارسيان است. براساس داده‌‌هاي باستان‌‌شناسي، كه مهم‌ترين آن‌‌ها كاخ‌‌هايي با ستون‌‌هاي زنگي‌شكل از نوع هخامنشي است و نوشته‌‌هاي هرودوت و ساير مواد فرهنگي، مشخص ميشود كه بخش غربي ارمنستان به ساتراپي هيجدهم و بخش شرقي آن به ساتراپي سيزدهم و منطقه‌‌ي آذربايجان به ساتراپي يازدهم مندرج در ليست هرودوت تعلق داشتند. ضمن اين‌كه بخش غربي گرجستان، يعني كلخيس، به‌‌طور مستقيم وارد ساتراپي‌‌هاي پارسيان نبود و درحد نهايي مرزها وظيفه‌‌ي پاسداري از قسمت‌‌هاي شمالي در برابر حملات سكاها را برعهده داشت و بخش شرقي گرجستان، يعني ايبريا، نيز احتمالاً داخل در ساتراپي هيجدهم يا يازدهم مندرج در ليست هرودوت بوده است. به‌طور كلي، هدف از اين تحقيق بررسي جايگاه اداري كشورهاي امروزي گرجستان، آذربايجان و ارمنستان در سيستم اداري ساتراپي‌‌هاي هخامنشي براساس داده‌‌هاي باستان‌‌شناسي است. روش اين تحقيق نيز بر پايه‌‌ي مطالعات كتابخانه‌‌اي و بازديد ميداني از محوطه‌‌هاي مورد بحث است.

Caucasus region became a part of Achaemenid Empire during the Dariush attack to Scythian at 513-512 BC, and formed the northern border of the empire. Modern Georgia, Azerbaijan and Armenia, which generally form the south Caucasus countries, have been part of Achaemenid subordinate nations. In the official lists of Achaemenid satrapies, only the name of Armenia, has been noted and the administrative position of the other regions (Georgia and Azerbaijan) is less clear. The only written source that contains some information about this issue is Herodotus, and Archaeology data also shows that at the end of 6 century BC, major changes and innovations have been occurred in these regions as a result of Persian attendance. According to archaeological data, the most notably are Achaemenid type palaces with bell shaped column bases. Based on Herodotus records and other cultural material, western Armenia was a part of the 18th satrapy, eastern Armenia was a part of the13th satrapy, and Azerbaijan belonged to the 11th satrapy in Herodotus list. Also western Georgia (i.e. Colchis) was not directly a satrapy, and at the extremity border of Achaemenid Empire, had undertaken protecting the north border of the empire against the Scythians, attacks. Although eastern Georgia (i.e. Iberia) was a part of the 11th or 18th satrapy in Herodotus list. In general, the aim of this study is to investigate the administrative position of modern Georgia, Azerbaijan and Armenia in the Achaemeniansatrapal system based on archaeological data. The methodology of this research is based on library research and field visiting of the areas in question.