اعتبار آراي علماي رجال از منظر حجيت ظنون عقلايي

The Validity of Rijal Experts’ Opinions from the Viewpoint of Conjectures Authorized by the Judgment of the Wise

شناخت وثاقت يا ضعف راويان حديث، كه از مقدمات لازم در بسياري از استنباط‌هاي فقهي به‌شمار مي‌رود، بيشتر متكي به اظهارنظرهاي عالمان رجالي است. علما براي اعتباربخشي به اظهار‌نظرهاي رجاليان گذشته، راه‌هايي مطرح كرده‌اند، مانند حجيت از راه اعتبار خبر واحد يا شهادت يا نظر خبره يا از طريق انسداد راه علم، كه در مورد هركدام از اين راه‌ها اشكالات يا حداقل محدوديت‌ها و قيودي وجود دارد، به‌صورتي كه نمي‌توان به‌راحتي پذيرش نظر رجاليان را بر اين راه‌ها مبتني دانست. در اين مقاله ضمن بررسي و نقد اين راه‌ها كه با پيش‌فرض لزوم تحقق يكي از اين عناوين براي خارج شدن از شمول نهي از عمل به ظن مطرح شده‌اند، اين ديدگاه مطرح مي‌شود كه اساساً تحقق عنوان خاص يا سبب بودن عامل مشخصي در حجيت ظنون، مدخليت ندارد، بلكه آنچه موجب خروج از نهي و جواز عمل به ظن مي‌شود، آن است كه گمان به حدي برسد كه براي عقلا حالت تحير و ترديد در عمل را از بين ببرد و ايشان را به سمت عمل سوق دهد. از رهگذر حجيت اين گروه از گمان‌ها كه آنها را «ظنون عقلايي» ناميده‌ايم، مي‌توان به‌راحتي اعتبار بيشتر اظهار‌نظرهاي عالمان رجالي در مورد وثاقت يا ضعف راويان را اثبات كرد.

Recognition of whether hadith transmitters are trustworthy, which is considered among necessary preliminaries of juristic deductions, is mostly dependent upon statements of rijal experts. In order to authenticate opinions of earlier rijal experts Muslim scholars have suggested some ways, such as authority of single report, that of testimony, that of expert’s opinion, or the Closure Proof each of which encountering some problems or, at least, some limitations and conditions in such a way that one cannot make acceptance of opinions of rijal experts dependent on them. While surveying and criticizing those ways, which presuppose that actualization of one of such designations is necessary for the departure from prohibition of acing on the basis of conjecture, the present essay proposes a perspective according to which actualization of a particular designation or causality of a specific factor plays no role in the authority of conjectures; rather, what causes departure from prohibition of acing on the basis of conjecture is that the opinion should reach a level that it could remove the wise’s state of perplexity in the position of action and propel them to the action. By authenticating such conjectures, which we call “conjectures authorized by the wise,” one can prove validity of most of statements of rijal experts concerning trustworthiness or otherwise of hadith transmitters