ارزيابي كمي وضعيت بيابان زايي با استفاده از مدل مدالوس و سيستم اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: دشت شميل- استان هرمزگان)

Quantitative assessment of desertification status using MEDALUS model and GIS (Case study: Shamil Plain – Hormozgan province)

امروزه بيابان زايي به عنوان يك مشكل اساسي در خيلي از نقاط دنيا مطرح مي باشد. يكي از روش ها برآورد ميزان بيابان زايي، مدل مدالوس مي باشد. در اين تحقيق شدت بيابان زايي دشت شميل در شمال شرقي شهرستان بندرعباس كه يكي از مراكز عمده كشاورزي استان هرمزگان مي باشد، با استفاده از مدل مدالوس مورد ارزيابي قرار گرفته است. بدين منظور ابتدا چهار معيار (اقليم، خاك، پوشش گياهي و مديريت) و معيار منطقه اي آب زيرزميني كه در روند بيابان زايي منطقه موثر بوده، انتخاب گرديد. براي هر كدام از معيارها در مدل مدالوس شاخص هايي تعريف شده است. لايه هاي اطلاعاتي شاخص-هاي مربوط به هر يك از معيارها با استفاده از سيستم هاي اطلاعات جغرافيايي در نرم افزار ArcGIS®9.3 تهيه شد. اين اطلاعات بر اساس روش مدالوس امتياز دهي شده و از ميانگين هندسي شاخص هاي هر يك از معيارها، نقشه نهايي وضعيت هر معيار تهيه و از ميانگين هندسي معيارها، نقشه وضعيت فعلي بيابان-زايي منطقه تهيه گرديد. نتايج نشان داد كه 27/68% منطقه در كلاس بحراني (ج)، 07/30% منطقه در كلاس بحراني (ب)، 02/1% منطقه در كلاس بحراني (الف) و 67/0% منطقه در كلاس شكننده (ج) قرار دارند. از بين معيارهاي مورد مطالعه معيار كيفيت اقليم به عنوان نامناسب-ترين و معيار كيفيت پوشش گياهي هم به عنوان مناسب ترين معيار مشخص شدند.

Desertification is a major problem in many parts of the world. Nowadays different methods are used to assess and map desertification. One of these methods is Medalus. In this study, the desertification severity of Shamil Plain in the northeastern of Bandar Abbas was evaluated using Medalus model. This area is one of the major agricultural areas in the Hormozgan province. For this purpose, four criteria (climate, soil, vegetation, and management) and regional groundwater, an effective criterion on the process of desertification were selected. Indicators for each criterion are defined in the model Medalus. Indicators for each criterion were prepared using geographic information systems with software ArcGIS®9.3 .These indicators were ranked according to Medalus model. The geometric mean was then calculated and map was produced for each criteria. Desertification status map of the study area was finally prepared using the geometric mean criteria. Results showed that 68.27%, 30.07%, and 1.02% of study area are located in critical regions (C), (B), and (A) respectively; and 0.67% of the regions is located in fragile class (C). Besides climate was determined as the most inappropriate criteria and vegetation quality was measured as the most appropriate criteria.