سبك شناسيِ ساحاتِ متناقضِ سنايي در سايه طنز، هجو و هزل

Stylistics of Sanais Contradictory Realms from the View Point of Irony, Lampoon and Humor

از ميانِ اسلوبهاي هنريِ زبان، طنز و مشتقّاتِ آن با رويكردي اعتراضي و منتقدانه، از ديرباز در زبان و ادبياتِ اقوام و ملل مختلف، متداول بوده است. طنز، هجو و هزل، هر يك با كيفيّتي متفاوت، حاصل تناقضهاي رفتاري بين اجتماع و افراد است و هريك از اين عناصرِ زباني و اسلوبهاي بياني، در تار و پودِ متواليِ شعر و ادبيات ايران قابل درك و دريافت است. در ادبيات كلاسيك فارسي، حجم قابل توجهي از ديوان برخي از شاعران، بويژه در فاصله ميانيِ سده پنجم و ششم، مشتمل بر هزل و هجو است. سنايي غزنوي، يكي از اين شاعران است كه اشعارِ او با صبغه انتقادي و اعتراض، به شدت متاثر از هجو و هزل و رگه‌هاي طنز است. عصبيّت و اعتراضِ اجتماعيِ سنايي در قصايد و ديگر اشعارش با چاشنيِ هزل و هجو بازتاب مييابد و حتّي حديقه سنايي نيز كه با مضمونِ عرفاني و نگاهي الهيّاتي، اوجِ ايده و انديشه او بشمار ميرود، از چاشنيِ طنز و هزل و هجو بي بهره نيست و حجم متنابهي از بابِ نهم آن آغشته به هجو و هزلهاي ركيك و ناموسي است. اينكه زمينه‌ها و اقتضايات اين رويكردهاي متناقض در اشعار سنايي چه بوده، پرسشي است كه اين مقاله ميكوشد بدان بپردازد.

Among the artistic styles of language, satire and its derivations, with objecting and criticizing approach, have been popular in the language and literature of different tribes and nations since a long time ago.The satire, humor and lampoon, each with a different quality, is the result of the behavior contrasts between the society and the individuals. Each of the linguistic elements and expression styles is tangible and perceivable in the consecutive warp and woof of the poetry and literature of Iran.In the classic Persian poetry, a considerable volume of the works of some poets, especially between the 5th and 6th centuries, is consisting of humor and lampoon. One of these poets is Sanaei Ghaznavi, whose poems with veins of criticism and objection have been seriously impressed by humor and lampoon and veins of satire.The nervosusness and social objection of Sanaeiʹs satire is reflected in his odes and other poems with flavor of lampoon and humor and even his Hadighah, which is the climax his ideas and thoughts with divine view and Gnostic themes, is not deprived from the flavor of satire, humor and lampoon and a considerable amount of Chapter 9of this book, is smeared with obscene and chastity lampoon and humor. The fact that what has been the background a paradoxical approach, is the question which is being answered in the present article.