ناباروري در مكتب طب سنتي ايران با محوريت ديدگاه حكيم محمد اعظم خان

Infertility in Iranian Traditional Medicine from Hakim Mohammad Azam Khan point of view

مقدمه: باروری و داشتن فرزند سالم از شاخص‏های ارزشمند در سلامتی افراد محسوب می‏شود. شیوع ناباروری در جهان علاوه بر بارِ اقتصادی درمان‏، سبب ایجاد مشكلات روانی قابل توجهی برای زوج نابارور شده، سلامت خانواده را تهدید می‏كند. با توجه به اهمیت موضوع، توجه به طب مكمل و استفاده از طب سنتی ایرانی می‏تواند راهگشا و كمك كننده باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی علل نازایی از دیدگاه طب سنتی ایرانی با محوریت كتاب ارزشمند اكسیر اعظم حكیم محمد اعظم خان انجام شد. روش كار: این مطالعه به روش كتابخانه‏ای بر اساس كتب مرجع، در دسترس و قابل اعتماد طب سنتی مانند قانون در طب، ذخیره خوارزمشاهی، خلاصه الحكمه و معالجات عقیلی با محوریت اكسیر اعظم انجام شد و در نهایت آنچه را كه حكیم اعظم خان در خصوص اسباب نازایی توضیح داده، بیان شد. یافته ها: حكیمان طب ایرانی علت‌های مختلفی را به عنوان دلایل ناباروری در زنان و مردان به صورت جداگانه مطرح كرده و روش‏های درمانی متفاوتی از گیاهان مفرده، داروهای تركیبی، روش‌هایی كه با اعمال دستی انجام می‌شود مانند حجامت، بادكش و ماساژ آورده و در انتهای روش درمانی نوع غذایی را كه برای بیماری مفید است در قسمت غذا بیان كرده اند. علت‌های ناباروری را به دو دسته عامل مردانه و عامل زنانه تقسیم كرده و به وجود ماده منی در زن و مرد و نقش هر یك در باروری تأكید كرده‏اند. تولید كافی ماده منی در مرد و تخمك در زن به وجود سلامتی اعضای اصلی و رئیسه بدن (شامل قلب، مغز و كبد) بستگی دارد. با سلامتی اعضای تناسلی و تولید منی قابل باروری در هر دو و انزال هم زمان زن و مرد در هنگام برقراری رابطه جنسی، باروری را امكان پذیر می‏دانستند. نتیجه گیری: با توجه به دقت نظر حكیم اعظم خان در توضیح علل نازایی و دسته بندی دقیق آن‏ها، هم‏چنین توصیف نحوه تشخیص و سیر درمان هر یك از علل نازایی، به نظر می‏رسد امروزه می‏توان با تكیه بر نظرات ایشان در تحقیقات تجربی، روش‏های درمان كارآمدتری را در ناباروری به دست آورد.

Introduction: Fertility and having healthy child is one of the valuable indexes in peopleʹs health. Incidence of infertility in the world has a treatment economic load and also causes significant psychiatric complications for the infertile couples and threats the health of family. Given the importance of the issue, attention to complementary medicine and use of Iranian traditional medicine can be useful and helpful. This study was performed with aim to evaluate the causes of infertility from Iranian traditional Medicine (ITM) point of view according to the valuable Exir book of Hakim Mohammad Azam Khan. Methods: This study was performed as library based on reference availabe and reliable books of traditional medicine such as law in medicine, store of Kharazmshahi, Aghiliʹs Kholasah al-Hekmah and Moalejat with a focus on Azam Exir, and finally, what Hakim Azam Khan explained about the causes of infertility was stated. Results: Iranian medicine Hokama have suggested various reasons as the causes of infertility in men and women, separately, and stated different treatment methods such as single plants, combined drugs and method performed manually including bloodletting, cupping, and massage, and at the end of the treatment method in food section explained the type of food that is useful for disease. They divided causes of infertility into two groups of male and female factors and emphasized on the existence of semen in men and women and the role of each one in fertility. Sufficient production of semen in males and ovum in females depends on the health of bodyʹs main and vital members (including the heart, brain and liver). They reported fertility was possible through the health of genital system and production of reproductive semen in both and simultaneous orgasm of man and woman when having sex.Conclusion: According to the careful viewpoint of Hakim Azam Khan in explaining the causes of infertility and accurately classifying them, as well as description of how to diagnose and treatment courses of each of the infertility causes, it seems that today by relying on their views on empirical research, we can achieve more effective treatments for infertility.