خزش كلانشهري، الحاق و تعارض بافت كالبدي- فضايي مورد: محور دربند- كاشانك (شمال تهران)

رشد بي رويه شهرها و كلانشهرها زائيده عوامل و نيروهاي متنوعي است كه در زنجيره اي همبسته قابل رديابي است. در واقع، يكي از بارزترين و شناخته ترين عوامل دخيل در اين فرايند، جابجاييهاي جمعيتي و تمركز امكانات و فعاليتها در شهرها، بويژه كلانشهرهاست؛ در اين ارتباط، دو پديده خورندگي و خزش شهري از پديده هاي مكمل اين روند بي رويه رشد به حساب مي آيند كه با دست اندازي كانونهاي شهري به اراضي پيراموني و اغلب زمينهاي كشاورزي و روستايي پيراموني در پيوند تنگاتنگ قرار دارند. اگر در عمل سرچشمه همه مسائل شهرها و كلانشهرها در اين دو پديده قابل رديابي نباشند، لااقل بسياري از مشائل محيطي و معضلات كالبدي- فضايي شهري، به پس زمينه هاي بنيادين و فرايندهاي مرتبط با آنها باز مي گردد. اين مقاله، ضمن پراختن به اين پديده ها، برخي اقدامات شهري را كه در فرايند رشد و گسترش كانونهاي شهري و كلانشهري، به جاي حل و تعديل نارسايي هاي زيستي، به پيچيدگي ها و نابرابريهاي فضايي مي افزايند، مورد بحث قرار مي دهد. محور دربند- كاشانك با در برداشتن 15 عرصه روستايي پيشين، نمونه اي از رشد شتابان شهري و پديده الحاق شهري طي روندهاي خزش و خورندگي است. يافته هاي پژوهش حاكي از آن است كه رشد شتابان ساخت و ساز در محور مورد پژوهش طي چند دهه اخير، چشم انداز عمومي آن را كه اصالتاً محوري حاوي تركيبي همساز با محيط در دامنه هاي جنوبي البرز بوده است، كاملاً دگرگون ساخته، باغها و كوچه باغهاي سرسبز و ييلاقي را به خيابان ها و محله هاي پُررفت و آمد شهري- مسكوني تبديل ساخته است. ادامه اين فرايند نه تنها چهره ظاهري و سيماي دروني اين محور را تا به حال تغيير داده، بلكه به نظر مي آيد به زودي ارتفاعات بالادست اين محور را نيز از حالت طبيعي و اوليه خود خارج ساخته، به ساخت و سازهاي ناهماهنگ شهري تبديل سازد.