رسوب‌سنجي مخازن سدهاي كوچك به‌منظور ارزيابي مدل MPSIAC در استان سمنان

Sediment measurement in reservoirs of small dams for evaluation of MPSIAC model in Semnan province

ارزيابي مدل هاي تجربي برآورد رسوب دهي در حوزه هاي آبخيز ضروري است. يكي از مدل هاي مورد استفاده در ايران، مدل MPSIAC مي‌باشد و از جمله شيوه‌‌هاي مناسب ارزيابي اين مدل، روش رسوب‌سنجي مخازن سدهاي كوچك است. در اين تحقيق، تعداد 9 حوزه آبخيز كوچك در استان سمنان انتخاب شد و در خروجي اين حوزه‌ها سدهاي خاكي كوتاه با قدمت ده سال احداث گرديد. اين سدها تا زمان اندازه‌گيري سرريز نكرده بودند و به همين دليل تمامي رسوبات توليدي حوزه آبخيز بالادست آنها در مخازن سدها به تله افتادند. رسوبات ترسيب شده در مخازن اين سدها از طريق عمليات نقشه برداري و اندازه‌گيري وزن مخصوص ظاهري رسوبات محاسبه، و با برآوردهاي حاصل از كاربردهاي مدل MPSIAC با استفاده از آزمون t جفتي مقايسه شد. نتايج نشان داد كه اختلاف بين ميانگين‌ها براي مقادير حجمي رسوب‌دهي برآورد شده با استفاده از مدل MPSIAC، با مقادير اندازه‌گيري شده در سطح 5 درصد معني‌دار نبود؛ در حالي كه اختلاف بين ميانگين‌ مقادير وزني رسوبات در سطح 5 درصد معني‌دار بود. همچنين تعيين كارآيي و ميانگين نسبي مجذور مربعات خطاي مدل نشان داد كه مدل MPSIAC مناطق مورد بررسي كارآيي مناسبي ندارد.

Evaluation of empirical models for sediment yield in watersheds is a necessity. One of the conventional models in Iran is MPSIAC that has been used extensively. Sediment measurement of small damʹs reservoirs is one of the methods for evaluation of these models. In this research, 9 small watersheds were selected in Semnan Province. There is an earth small dam at the outlet of each watershed built in the past 10 years. These dams have not spilled since they were built. Therefore total sediment volume discharged from each watershed was entrapped behind the dams. The amount of deposited sediments in these reservoirs was measured by surveying and estimation of apparent Specific Weight which then compared with estimating values of MPSIAC model by paired t-test. The results showed that the difference between the means for estimated volumes of sediment yield by use of MPSIAC model at the level of 5% had no significant difference while the difference between mean weights of sediments at the level of 5% was significant. Also determination of performance and relative root mean square error showed that MPSIAC model has no appropriate efficiency for application in the region.