ارزيابي اقتصادي-اجتماعي عمليات مكانيكي حفاظت خاك‎ ‎در حوضه ‏ مته‌سنگ نيكشهر

Socio-Economic evaluation of watershed mechanical projects in ‎Matesang Watershed-Nikshahr

با افزايش روزافزون جمعيت، موضوع بهره‌وري از منابع آب اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. امروزه براي تامين آب به‌ويژه در مناطق خشك، آبخيزداري جايگاه خاصي در برنامه‌ها يافته و تنظيم گردش آب و ذخيره نزولات و بهره‌برداري از رواناب‌هاي فصلي و سيلابي به‌عنوان يكي از راه‏‌ها براي رفع كمبود آب مطرح است. منطقه مورد مطالعه حوزه آبخيز مته‌سنگ با وسعت 6100 هكتار در شمال شرقي شهرستان نيكشهر استان سيستان و بلوچستان در جنوب شرقي ايران قرار دارد. ابزار گردآوري اين پژوهش، پرسشنامه است كه روايي آن به­‌وسيله متخصصان آبخيزداري و كارشناسان منابع طبيعي بررسي شده است. ضريب پايايي آن با استفاده از نرم‌افزار SPSS و ضريب آلفاي كرونباخ بين 0.76 و 0.78 براي مقياس‏‌هاي مختلف به‌دست آمده است. به‌منظور ارزيابي اثرات اقتصادي طرح‌هاي حفاظت خاك و آب در منطقه مورد نظر از روش تحليلي سود به هزينه و روش پرسشنامه و آزمون كاي اسكوير استفاده شده است. ميزان نسبت سود به هزينه برابر با 1.03 به‌دست آمده كه نشان‌دهنده توجيه اقتصادي اين طرح‌‏ها است. نتايج آزمون كاي اسكوير در بحث اجتماعي، با ارزيابي طرح‌هاي حفاظت خاك از طريق پرسشنامه، نمايانگر كاهش مهاجرت، كاهش وقوع سيل، كاهش بيكاري، كنترل سيلاب و رسوب، رضايتمندي و مشاركت صددرصدي در اين طرح‌ها است. همچنين، در بحث اقتصادي، نتايج استفاده از آزمون آماري در خصوص ارتباط عملكرد طرح‌هاي حفاظت خاك و آب با افزايش محصولات، كاهش زمين‌هاي باير، افزايش پوشش گياهي، افزايش تعداد دام، افزايش مقدار منابع آب و افزايش سطح اراضي زراعي و باغي، دلالت بر رد فرض صفر و معني‌داري اين روابط از نظر آماري بوده است. به‌طور كلي طرح‌هاي مكانيكي حفاظت خاك و آب در اين پژوهش جنبه‌هاي مثبت چند منظوره را نشان داده است.

By increasing in population, water resources become more important. Watershed ‎Management today has an essential role in water supply in arid and semi-arid regions. ‎Study area consists of a watershed with 6100 hectares areas situate in the northeastern of ‎Nikshahr city named Matesang in the southeastern of Iran. The survey data collected by a ‎questionnaire, which its validity was examined by specialists such as professors, ‎watershed and natural resource experts. Using SPSS, software reliability and Cronbachʹs ‎alpha between 0.76 and 0.78 were obtained for different scales. In order to evaluate the ‎economic impacts of watershed management projects based on benefit-cost ratio analysis ‎and questionnaire method, the Chi-square test was used. The benefit cost ratio of 1.03 ‎was obtained indicating the economic feasibility of the project. In order to assess the ‎social-economic impacts of watershed management projects in the area questioners and ‎Chi-square test was used. Chi-square test results showed, watershed projects had ‎significant effect by reduction in immigration, flooding, unemployment, and success in ‎flood and sediment control. Watershed management plans, were gained 100% ‎participation satisfaction. The economic debate, results showed the significant reliability ‎of soil and water conservation plans performance on increasing the amount of production, ‎plant cover, the number of animals, water resources, the area of orchards and farmlands ‎and reducing the area of uncultivated‏ ‏lands. In general, this research showed positive ‎multipurpose aspects of mechanical soil and water conservation projects.‎