سامانه‌هاي آب‌گير و نقش آن‌ها در نگه‌داشت آب و كاهش تبخير

Micro Catchments and Role of them to Soil Moisture Keeping

آب منبع حيات و عامل رشد و توسعه جوامع بشري است. با توجه به افزايش جمعيت و نياز بشر به غذا، روز به روز نياز به اين منبع حياتي نمايان‌تر مي‌شود. بنابراين جلوگيري از اتلاف اين منبع مهم امري اجتناب ناپذير استكه نياز به برنامه‌ريزي اصولي و صحيح دارد. يكي از راه‌هاي جلوگيري از اتلاف آب، كنترل رواناب به‌وسيله سامانه‌هاي آب‌گير، نگه‌داشت رطوبت و كاهش تبخير از سطح خاك مي باشد. در اين تحقيق به‌منظور معرفي مناسب‌ترين روش كاهش تبخير از سطح خاك، افزايش طول دوره ماندگاري رطوبت خاك، تعيين ميزان عمل‌كرد تيمارهاي مختلف و انجام مقايسه بين آن‌ها، اقدام به ايجاد سامانه‌هاي لوزي‌شكل در دامنه شيب‌دار گرديد. وظيفه اصلي اين سامانه‌ها جمع‌آوري و هدايت آب حاصل از بارش به انتهاي سامانه و نفوذ آن به داخل خاك است كه علاوه بر افزايش رطوبت درانتهاي سامانه، تاثير شايان توجهي در كاهش فرسايش و رسوب دارد. در اين طرح به‌منظور افزايش ضريب رواناب سطح سامانه‌ها به‌وسيله پوشش پلاستيكي ايزوله شده و قسمت انتهايي سامانه‌ها 6 تيمار و 3 تكرار تعبيه گرديده كه هر كدام از آن‌ها با مصالح قابل دست‌رس كشاورزان چون پلاستيك گل‌خانه‌اي، شن و ماسه پوشانده شده و براي انتقال رطوبت به عمق خاك، فيلتري به‌عمق 50 و قطر 15 سانتي‌متر تعبيه شده است. رطوبت خاك در دو عمق 30 و 50 سانتي‌متر، در مدت يك‌سال به‌وسيله دستگاه TDR اندازه‌گيري و مورد ارزيابي قرار گرفت. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه تيمار حداكثر و يا بهترين تيمار از نظر نگه‌داشت رطوبت خاك در عمق 30 و 50 سانتي‌متر به‌ترتيب تيمار b (پوشش پلاستيكي و روكش سنگ‌ريزه) و تيمار d پوشش پلاستيكي و روكش سنگ‌ريزه همراه با فيلتر) مي‌باشد. ميزان افزايش نگه‌داشت رطوبت خاك نسبت به شاهد در اين دو عمق به‌ترتيب برابر 2.84 و 1.62 درصد مي‌باشد. با توجه به اين‌كه از نظر ميزان نگه‌داشت رطوبت خاك بين تيمارهاي b و d اختلاف معني‌داري وجود ندارد و تيمار b از نظر اجرايي سهولت بيش‌تر و هزينه كم‌تري دارد، لذا تيمار b به‌عنوان بهترين گزينه انتخاب و معرفي مي‌شود.

The water is life source and the main factor to human development. With increasing population and needs to food, day by day this needs to be evidence. Therefore, to prevent loosing this main source by planning should be done. One of the method to prevent from this lose is runoff control by micro catchments, keeping the moisture and reduce evaporation from soil surface. In this research, in order to introduce the most suitable method to reduce the evaporation from soil surface, to increase the perennial duration of soil moisture, to determine the performance of different treatments and to compare between them, lozenge shape micro catchments was made in sloppy hill side. The main duty of these micro catchments is collecting and conducting the surface water toward the end of the micro catchments and infiltrating the water into the soil which plus the humidity increase at micro catchments down, has considerable effects on increasing the level of the underground water tables and reducing the erosion and sediment production. In this research in order to increase the runoff coefficient, were made 6 treatments and 3 replications at the end of surface micro catchments were isolated by plastic cover so that end of each one of them has been isolated with common and available materials such as greenhouse plastic, gravel and fine and coarse sand and to infiltrate in depth of soil, a filter with 50 cm depth and 15 cm diameter was used. Soil moisture was measured and assessed in two depth 30 and 50 cm, during one year by TDR instrument. The result of research shows the treatment maximum or best treatment in purpose of soil moisture keeping in 30 cm depth is treatment b (plastic cover and gravel embankment) and in depth 50 cm are b, d (b+ with filter) treatments. The amount of keeping soil moisture resulted from kind of treatment than to control treatment in 30 and 50 cm depths are 2.81% and 1.62% respectively. The result of monthly variance shows b and d are the best treatments with 95 percent confidence in compare with other treatments. Because of low differences between in two treatment due to keeping moisture, and easy able and low cost, therefore b treatment is selected.