نقش آيات اخلاقي قرآن كريم

The Function of Moral Verses of the Holy Quran in Developing the System of Personal and Social Guidance

چكيده بسياري از آيات قرآن كريم مشتمل بر مضاميني اخلاقي بوده كه اگرچه بر اساس مصالح و مفاسد نفس الامري وضع شده، وليكن از آنجا كه گزاره‌ها و مفاهيمي متعدد و متنوع را در خصوص رفتار انساني و علايق و خواسته‌هاي او بيان مي كند، لذا باعث شده برخي در كتب و تفاسير اخلاقي خود، برداشت‌هاي مختلفي از يك آيه ارايه كرده و اين آيات را «منطقهالفراغ» دين اسلام معرفي كنند. اين نوع نگاه، پرسش‌هاي مهمي را به دنبال دارد كه؛ علت بيان پراكنده اين گزاره‌هاي اخلاقي چيست؟، چه نظامي بر اين آيات حاكم است؟ و جايگاه اين نظام در مجموعه نظام معارف اسلامي چيست؟ در اين مقاله تلاش شده تا اولاً؛ رابطه ميان آيات اخلاقي قرآن و نظام معارف اسلامي تبيين شده، و ثانياً؛ نظام حاكم بر اين آيات و جايگاه آن در تحول و تكامل دين اسلام، ترسيم گردد. بدين منظور، از روش «تحليل محتوا» براي استخراج، طبقه بندي و مقوله بندي گزاره‌هاي اخلاقي استفاده شده تا در مرحله اول؛ اصول و مباني حاكم بر ساختار اين نظام اخلاقي استخراج، و در مرحله دوم؛ مولفه‌هاي آن بر مبناي منابع اصيل و ثقه اسلامي، مورد سنجش قرار گيرند. رهآورد استفاده از اين روش، ارايه مُدلي جامع جهت اثبات وجود نظامي جامع بر معارف اخلاقي قرآن و كارآمدي اين نظام در رشد و هدايت افراد و جوامع بشري است. اين مقاله مستخرج از پژوهشي گسترده جهت بررسي آيات اخلاقي قرآن كريم است كه تلاش دارد جامعيت و كارآمدي دين اسلام را در هدايت و اداره افراد و جوامع بشري اثبات نمايد.