بداهه پردازي در موسيقي دستگاهي ايران و ارتباط آن با شخصيت اجتماعي بداهه پرداز

Improvisation in Persian Music and its Relation with the Social Character of the Improviser

تحقيق حاضر به مطالعه نسبتِ كُنش هاي اجتماعي و رفتارِ نوازنده يا خواننده موسيقي با كيفيت و چگونگيِ بداهه پردازي او در حوزه موسيقي مي پردازد. بدين منظور با بهره گيري از روش تحليلي و مطالعه ميداني، ديدگاه دو گروه از پرسش شوندگان را در قالب دو جامعه آماري مجزا بررسي كرده است. نمونه آماريِ اول، شامل مدرسين و استادان مطرح موسيقي در دهه هاي 60 و 90 شمسي است كه با بهره گيري از نتايج پرسش نامه يك به رفتارشناسي نوازنده از منظر خودِ شخص پرداخته است. نمونه آماريِ دوم، شامل دانشجويان دانشكده موسيقي و هنرجويان كلاس هاي آزاد موسيقي بوده كه به وسيله پرسش نامه دو كُنش هاي اجتماعي و رفتار نوازندگان موسيقي را از منظر شاگردان و دانشجويانِ آن مطالعه كرده است. پژوهش حاضر به دنبال تاييد اين فرضيه است كه بداهه پردازي، هنري ذاتي است و وابستگيِ شايان توجهي به ويژگي هاي شخصيتيِ نوازنده و خواننده موسيقي دارد. تجزيه و تحليل و مقايسه پاسخ هاي دو نمونه آماري موردِبحث مشخص نمود كه كُنش هاي اجتماعي، رفتار بداهه پردازِ موسيقي، ادبيات گفتاري و همسان سازيِ اجتماعيِ بداهه پرداز، ارتباط معناداري با كيفيت و نحوه پردازش بداهه نوازنده و خواننده موسيقي دارد. همچنين تحليل يافته هاي نمونه آماري مشخص نمود، تفاوت معناداري بين ويژگي هاي شخصيتيِ بداهه پردازان با گروه نوازانِ موسيقي وجود داشته و در آموزش موسيقي علاوه بر آموزش فنون عمومي نوازندگي هنرجويان موسيقي باتوجه به ويژگي هاي شخصيتي و توانمندي ذاتي شان مي بايست به دو گروه، تكنوازان و گروه نوازان تفكيك شده و هر گروه روند آموزش ويژه اي را طي نمايد. هدف اصلي هم، شناساندن رابطه رفتار اجتماعي بداهه پرداز با تواناييِ خَلقِ در زمان واقعيِ موسيقي و به كارگيري آن در روند آموزش علمي هنرجويان و دانشجويان موسيقي است.

This research investigates the relation of social practices and behavior of the musician or singer with the quality of his improvisation in the field of music. Using analytic method and field study, it explores the views of two groups of interviewees in the form of two separate statistical communities. The first sample consists of outstanding teachers of music in sixties and nineties which deals with the behavior of the musician from his own perspective by using the results of questionnaire (1). The second sample consists of students in the music school and free classes of music which studies the social practices and behavior of musicians from the perspective of students by using questionnaire (2). This study aims to validate the hypothesis that improvisation is an intrinsic art and is highly dependent on personal characteristics of the musician and singer. The analysis and comparison of the answers of the two groups indicates that social practices, the behavior of improviser, the manner of speaking and social assimilation of the improviser all have significant relationship with the quality of the musician or singer improvisation. Moreover, the analysis of findings show that there is a significant difference between personal characteristics of the improvisers and accompanists and, consequently, besides instructing general skills of music, the students should be classed into two groups of soloists and accompanists based on their personal features and intrinsic abilities, and each group should follow a special educational program. The main aim is to recognize the relation of social behavior of the improviser with the ability of real-time creation of music and using it in the process of scientific instruction of music students.