اثر مصرف مواد بهبود دهنده خاكي و برگي بر عملكرد دانه و كارآيي مصرف آب آبياري آفتابگردان (Helianthus annuus L.) در شرايط تنش كم آبي

Effect of improvers application on seed yield and irrigation water use efficiency of sunflower (Helianthus annuus L.) under water deficit stress conditions

به منظور ارزيابي اثر تنش كم آبي بر صفات زراعي و كارآيي مصرف آب آبياري گياه آفتابگردان رقم هيبريد سينگل كراس آذرگل، آزمايشي در دو منطقه اصفهان و تهران در بهار سال 1391 اجرا شد. تيمارهاي آزمايشي به صورت كرت‌هاي خرد شده فاكتوريل با سه تكرار شامل 1- تنش كم آبي در سه سطح 60، 120 و 180 ميلي متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A (در كرت اصلي) 2- مصرف مواد بهبود دهنده خاك در سطوح شاهد (عدم مصرف)، زيوليت (5/4 تن در هكتار) و پليمر سوپر جاذب (100 كيلوگرم در هكتار) و 3- محلول‌پاشي مواد بهبود دهنده گياه در سطوح شاهد (عدم مصرف)، سيليكات كلسيم (400 ميلي‌گرم در ليتر) و هگزاكونازول (دو گرم در ليتر) (بصورت فاكتوريل در كرت فرعي) بودند. نتايج نشان داد كه تنش كم آبي به طور معني داري موجب كاهش عملكرد دانه (45 درصد) و روغن (20 درصد)، عملكرد زيستي (22 درصد)، تعداد دانه در طبق (32 درصد) و وزن هزار دانه (29 درصد) شد. تنش كم آبي در سطح 180 ميلي متر تبخير موجب كاهش عملكرد روغن دانه آفتابگردان به ميزان 58 درصدشد، درصورتي كه مصرف توام پليمر سوپر جاذب و سيليكات كلسيم اين كاهش را به 19 درصدتقليل داد. مصرف توام هر دو ماده زيوليت و هگزاكونازول باعث بيشترين افزايش در كارآيي مصرف آب آبياري گرديد (05/0 كيلوگرم بر متر مكعب). نتايج اين آزمايش نشان داد كه هرچند هريك از تيمارهاي بهبود دهنده به تنهايي به طورمعني‌داري نسبت به شاهد (عدم مصرف مواد بهبود دهنده) از كاهش كارآيي مصرف آب آبياري در شرايط تنش شديد جلوگيري كردند، ولي مصرف توام اين مواد در بهبود كارآيي مصرف آب آبياري برتر بوده و باعث افزايش كارآيي مصرف آب به ميزان 25 تا 59 درصد نسبت به شاهد شدند.

To evaluate the effect of improvers and water deficit on seed yield and irrigation water use efficiency of sunflower (Helianthus annuus L.), a field experiment was conducted as split-factorial in randomized complete block design with three replications in Isfahan and Tehran, Iran, during the 2012 growing season. Experimental treatments were 1- water stress at three levels; 60, 120 and 180 mm evaporation form class A pan were assigned to main plots, 2- soil improvers at three levels; control (no application), zeolite (4.5 t.ha-1) and super absorbent polymer (100 kg.ha-1) and 3- plant improvers at theree levels; control (zero), calcium silicate (400 mg.l-1) and Hexaconazole (2 g.l-1) as factorial were randomized in sub-plots. Water deficit significantly decreased seed yield (45%) and oil yield (20%), biological yield (22%), seed number per plant (32%) and 1000 seed weight (29%). Application of zeolite and hexaconazole led to higher seed yield. Water deficit at 180 mm level reduced the oil yield by 58%. Application of super absorbent polymer and calcium silicate reduced the effect of water deficit stress by 19%. Application of zeolites and hexaconazole had the highest irrigation water use efficiency (IWUE). IWUE increased with application of combination of soil and plant improverby 25% to 59%.