تراكتاتوس؛ آغاز رويكرد درماني ويتگنشتاين به فلسفه

Tractatus; The beginning of Wittgensteinʹʹs therapeutic approach to philosophy

ويتگنشتاين انديشمندي است كه از سويي فلسفه را مولِّد آشفتگي ذهني مي‌داند و از سوي ديگر فيلسوف را در مقام يك درمانگر مي‌خواهد. اين نگرش دوسويه نسبت به فلسفه، از تراكتاتوس آغاز مي‌شود و سپس با قول به تنوع شيوه‌هاي درمان به دوره‌ي دوم حيات فكري وي تسرّي پيدا مي‌كند. اخيراً، اغلب مفسران پوزيتيويستي ويتگنشتاين از خاستگاه هاي رويكرد درمانگري ويتگنشتاين در تراكتاتوس غفلت ورزيده و صرفاً اين رويكرد را در دوره ي دوم انديشه ي او به ويژه به رساله ي پژوهش‌هاي فلسفي محدود ساخته اند. در اين مقاله، درصدد رفع اين ابهام و نشان دادن ريشه هاي رويكرد درمانگراي ويتگنشتاين در رساله ي تراكتاتوس برآمده ايم. از آن جايي كه ذكر «نشانه» يا نشانه‌هاي بيماري ناشي از تفكر فلسفي و مرحله‌ي «تشخيص» آن، به‌عنوان مقدمات «درمان» لحاظ مي‌شوند، ابتدا «نشانه»، «تشخيص» و سرانجام رويكرد «درماني» ويتگنشتاين نسبت به فلسفه در تراكتاتوس را با تاكيد بر ارزش درماني وضوح مورد بررسي قرار خواهيم داد و سپس به برخي از دلايلي كه سبب غفلت از رويكرد درماني تراكتاتوس شده است، به طور گزيده اشاره خواهيم كرد. بدين ترتيب نشان خواهيم داد كه او از آغاز تفكر فلسفي خويش به اين رويكرد باور داشته و در پژوهش هاي فلسفي صرفاً آن را به زبان روزمره بيان كرده است. در اين مقاله همچنين پرده از محدوديت رويكرد درمانگراي ويتگنشتاين به فلسفه برخواهيم داشت.

On the one hand, Wittgenstein considers philosophy as a generator of mental confusion, but on the other hand, he desires philosopher as a therapist. This two-sided attitude to philosophy begins with Tractatus and then admitting the various therapeutic methods, reaches to the second period of his life. Recently, the origins of Wittgensteinʹs therapeutic approach in Tractatus are neglected by most of his positivist commentators, instead, this approach have been followed in the second period of his thought, especially in Philosophical Investigations. In this essay, we have tried to clarify this obscurity and to indicate the roots of Wittgensteinʹs therapeutic approach in Tractatus. Since mentioning the "symptom" or symptoms of mental confusion resulting from philosophical thinking and stage of its "diagnosis" is considered as preparations of therapy, we, by emphasizing on the therapeutic value of clarity, will survey "symptom", "diagnosis" and finally Wittgensteinʹs therapeutic approach toward philosophy in Tractatus, and then we will point out some reasons causing negligence to Tractatus therapeutic approach. In this way, we will show that Wittgenstein, from the beginning of his philosophical thinking, has believed in this approach and in Philosophical Investigations he has just declared it in the everyday language. Here, we will also unveil restriction of Wittgensteinʹs therapeutic approach to philosophy.