بررسي نظام واژه‌بستي ضميري در تاريخ زبان فارسي و علل تحول آن

Pronominal Clitic System in the Course of Persian History and the Causes of its Change

"تحول نحوي روي نمي دهد مگر اين كه بتوان نشان داد علتي داشته است"(لانگوباردي:2001، 278). تحول زباني مرتبط با واژه بست هاي ضميري زبان فارسي كه به لحاظ تاريخي در جايگاه دوم جمله ظاهر مي شده اند در سه حوزه رخ داده ، در نتيجه، اين زبان به سه الگوي ساختاري-رده شناختي زير دست يافته است: الف) حرف اضافه+واژه بست در حالت متممي ب) اسمي+واژه بست در حالت اضافي و ج) مجاورت فعل متعدي صرفاَ در حالت مفعول مستقيم. اين بررسي در چارچوب باورهاي مطرح در دستور زايشي چامسكي و با هدف كشف علل تحول نظام واژه بستي ضميري فارسي و در نهايت دستيابي اين زبان به سه الگوي فوق صورت مي گيرد؛ بررسي درزماني نشان مي دهد كه چند عامل به صورت متوالي، و نه موازي، در تحول اين نظام دخالت داشته-اند: اولاَ، برخي از تحولات ساختواژي تاريخي و تلاش گويشوران در جهت رفع ابهام ناشي از اين تحولات، زمينه ساز اصلي تغييرات ساختاري ديگر شده است؛ ثانياَ، پس از زمينه سازي هاي خاص ساختواژي، الگوهاي الف و ب به قياس از الگوهاي زباني از پيش موجود و تعميم آنها تثبيت شده است؛ الگوي ج نيز در نتيجه ي بازتحليل مكرر جايگاه واژه بست در جمله پديد آمده است؛ اين الگو مي تواند گوياي مقطعي از روند دستوري-شدن اين عناصر باشد كه تحولات ساختواژي و فرايند بازتحليل در برهه اي از تاريخ اين زبان به آن سرعت بخشيده است. در پايان، تماس با زبان عربي نيز به عنوان عامل تسريع كننده ي كاربرد الگوهاي سه گانه ي فوق در زبان معيار شناخته شد.

"Syntactic change should not arise, unless it can be shown to be caused"(Longobardi, 2001:278). Historically placed in second position of the clause, Persian Pronominal Clitics behave differently today and appear in three different structural-typological patterns: a) preposition + clitic assigned oblique case; b) nominal + clitic assigned genitive case; and c) immediate adjacency of a transitive verb assigned accusative case. Aiming to discover the causes of Persianʹs achievement to this trio of patterns, this study was conducted in the framework of Generative Grammar. The diachronic analysis shows that a sequence of some factors has been involved in changing Persian’s historical second position Clitic System: firstly, some morphological changes and the speaker’s attempt to remove the ambiguities have paved the ground for other structural changes to happen. Secondly, after particular morphological feedings, patterns a & b have been established as a result of analogical generalization of pre-existing linguistic structures. Pattern c has gradually come to existence by frequently reanalyzing the position of clitics in the sentence. This pattern can be a part of the grammaticalization process of Persian clitics that has been accelerated by morphological changes and Reanalysis. As a final step, linguistic contact to Arabic was recognized as an accelerating factor in applying this trio of patterns in Persian Standard Language.