ارزيابي توان محيطي استان آذربايجان غربي براي كشت كلزا بر اساس روش AHP و مدل TOPSIS

Evaluation of Environmental Capability of West Azerbaijan Province in Canola Cultivation Based on AHP Method and TOPSIS Methods

كلزا با اختصاص 15 درصد كل توليد روغن گياهي در جهان بعد از سويا و نخل روغني، مقام سوم را در بين دانه هاي روغني به خود اختصاص داده است. اقليم، توپوگرافي، خاك و استعداد اراضي از مهم ترين مولفه هاي محيطي هستند كه استعداد و قابليت توليد محصول زراعي در يك منطقه به آن ها وابسته است. در اين تحقيق سعي شده است با ارزيابي تناسب اراضي بر اساس اين معيارها، اراضي مستعد كـشت كلزا در سطح استان آذربايجان غربي شناسايي شـود. در تحقيق حاضر از داده هاي اقليمي از قبيل دما، بارش، درجه روز، رطوبت نسبي، تعداد روز يخبندان، و ساعات آفتابي، ايستگاه هاي سينوپتيك و باران سنجي سطح استان از بدو تاسيس تا سال 1388 مربوط به هر يك از مراحل فنولوژيكي رشد كلزا و داده هاي منابع زميني از قبيل لايه هاي توپوگرافي، قابليت اراضي، عمق خاك و كاربري اراضي، استفاده شده، و مطالعه و بررسي هر يك از آن ها در رابطه با نيازهاي اقليمي و اكولوژيكي كلزا صورت گرفت. سپس با استفاده از روش واسطه يابي كريجينگ در نرم افزار Arc GIS 9.3 هر يك از نقشه هاي عناصر اقليمي تهيه و لايه هاي اطلاعاتي طبقه-بندي شدند. به منظور اولويت بندي و ارزيابي معيارها و لايه هاي اطلاعاتي در رابطه با هم و تعيين وزن آنها از روش AHP استفاده شد. سپس تركيب و تحليل فضايي اطلاعات با استفاده از مدل TOPSIS در محيط GIS صورت گرفت و لايه نهايي ارزيابي توان محيطي براي كشت كلزا تهيه شد. بر اساس نتايج به دست آمده، اراضي استان از نظر پتانسيل اقليمي و محيطي براي كشت كلزا به چهار طبقه خيلي مناسب (6/18%)، مناسب (4/34%)، متوسط (1/32%) و ضعيف (7/14%) تقسيم بندي شدند.

Canola is the world third leading oil seed after soybean and oil palm by producing 15 percent of the global plant oil. Climate, topography and lands capability are the most important environmental factors on which the crop production capability in a region depends. Therefore by evaluating these factors one can identify suitable lands for canola cultivation. In the present study, the climatological data such as temperature, precipitation, growth degree day, relative humidity, freezing days, and sunshine hours were collected from the West Azerbaijan province synoptic and rain gauge stations (since their installation untill 1388) which were associated with the phenologic stages of canola growth. In addition to the climatological data, earth resources like topographic layers, lands capability, soil depth and land-use were analyzed focusing on the climatological and ecological requirements of canola. After generalizing the data and processing by using ArcGIS, their corresponding information layers were derived. In order to prioritize and assess the criteria and information layers in relation to each other, the multi criteria decision method was employed based on analytical hierarchy process. Then, combination and spatial analysis of the information layers using TOPSIS model and GIS capabilities were done and the final capability ecological evaluation layer for canola cultivation was produced. Based on the obtained results, the province lands were divided into four categories of highly suitable (%18.6), suitable (%34.4), moderate (%32.1) and weak (%14.7) lands on the basis of the environmental and climatologocal potentials for canola cultivation.