بررسي ساختار پوشش/كاربري حوزه آبخيز سفيدرود با استفاده از سنجه هاي بوم شناسي سيماي سرزمين

Investigation of Cover/Land Use Structure of Sefidrod Watershed by Landscape Ecology Metrics

زمينه و هدف: آگاهي از انواع پوشش سطح زمين و فعاليت‏هاي انساني در بخش هاي مختلف و يا به عبارتي نوع كاربري زمين به عنوان داده هاي پايه برنامه ريزي از اهميت ويژه اي برخوردار است، به طوري كه براي استفاده بهينه از منابع طبيعي در روند توسعه پايدار نياز به شناسايي منابع اكولوژيك در كوتاه‏ترين زمان و كم‏ترين هزينه ممكن احساس مي شود. هدف اين مطالعه بررسي ساختار پوشش/كاربري اراضي حوزه آبخيز سفيدرود با استفاده از سنجه هاي بوم شناسي سيماي سرزمين بوده است. روش بررسي: در اين پژوهش، نقشه پوشش/كاربري اراضي حوزه آبخيز سفيدرود با توجه به هدف مقاله با استفاده از نرم افزار 2/9 ArcGIS طبقه بندي مجدد شده و در محيط نرم افزار 3/3 ArcView لايه ها به فرمت Grid تبديل شدند و در نهايت سنجه هاي مربوطه با استفاده از نرم‏افزار 3/3Fragstats استخراج گرديدند. سنجه‏هاي مورد استفاده در سطح كلاس (كاربري) در اين پژوهش سنجه سطح كلاس، درصد مساحت، تعداد پهرو، حاشيه كل، شكل سيماي سرزمين، بزرگترين پهرو، ميانگين سطح پهرو، ميانگين شاخص شكل پهرو و ميانگين فاصله اقليدسي نزديكترين همسايه بودند. يافته ها: شاخص تعداد پهرو براي اندازه گيري ميزان گسستگي كلاس ها به كار مي رود كه در اين پژوهش بيش‎ترين تعداد پهرو و به‏عبارتي بيشترين گسستگي مربوط كاربري كشاورزي (691) و كمترين گسستگي مربوط به كاربري جنگل (30) بود. بالاترين ميزان سنجه شكل سيماي سرزمين مربوط به كاربري مرتع (56/39) بود يعني پهرو هاي كاربري مرتع پراكنده تر هستند و كمترين ميزان مربوط به كاربري جنگل (78/10) بوده و در واقع پهرو هاي جنگل از پراكندگي كم‏تري برخوردار بوده اند. همچنين، بالاترين مقدار ميانگين فاصله اقليدسي نزديكترين همسايه كه ميزان تكه تكه شدگي پهرو هاي يك كاربري را نشان مي دهد مربوط به كاربري كشاورزي (32/6747 متر) بود و كم‏ترين مقدار آن مربوط به كاربري جنگل (32/908) بود. بحث و نتيجه گيري: ميزان تكه تكه شدگي در كاربري كشاورزي بالاترين مقدار است لذا مي توان نتيجه گرفت ارتباط آنها با مجموعه هايشان قطع شده است و مفهوم آن اين است كه اراضي كشاورزي نسبت به ساير طبقات يكپارچگي كمتري (تكه تكه شدگي بيشتري) داشته اند. به هر استفاده از منابع تجديد شونده بايد به نحوي صورت گيرد كه خللي در موازنه محيط ايجاد نكند چرا تغيير در اين منابع به دليل تغيير در ساختار سيماي سرزمين در كاركرد اكولوژيك منطقه تاثير گذار است. با اين وجود به كار گيري اصول بوم شناسي سيماي سرزمين يك ارزيابي اوليه در مقياس سيماي سرزمين به دست مي دهد كه در آن، بر يافتن راهي براي ارزيابي سريع و علمي جهت استفاده از امكانات و خدمات عرضه شده توسط طبيعت در محل تاكيد مي شود، چون اولويت بندي هر يك از پهرو ها بر پايه كيفيت آنها استوار است؛ بنابراين پيشنهاد مي شود از اصول بوم شناسي سيماي سرزمين جهت تهيه اطلاعات ساختاري- مكاني به منظور طراحي و برنامه‏ريزي سرزمين بهره گيري شود.

Introduction: Awareness of the types of land cover and human activities as a data base of planning is important, which for optimum use of natural resources in sustainable development way to aware of ecological resources in limited time and minimum cost needed. The aim of this study has been Investigation of Cover/Land Use Structure of Sefidrood Watershed by Landscape Ecology Metrics. Material and method: In this study cover/land use maps of watershed with the goal Sefidrood paper using Arc GIS 9.2 software maps the desired category and eventually became relevant measures using software Fragstat 3.3 were extracted. Measures used in the grade level (the user) in this study measures grade level, percentage area, the number of spots, total margin, shape, Land, the largest spots, the average level of spot, average spot shape index and mean nearest neighbor distances were Euclidean. Results: Index numbers to measure tear stains classes used in this study, the largest number of spots and tear, ie the most agriculture-related classes (691) and the lowest dissociation related to the forest class (30), respectively. The highest rating land to grassland class (39/56) had the spots are more dispersed than classes and the lowest to the forest class (10/78) and in the forest of stain less dispersion of have. The highest mean Euclidean nearest neighbor distance of the amount of disruption pieces spots shows a class related to the agricultural class (6747/32 m) and the lowest value was to the forest class (908/32). Conclusion: User disruption in agriculture is the highest amount of fragmentation can therefore be concluded their relationship with their collection has been discontinued and the notion that this is agricultural land have less integrity (fragmented more disruption) than other classes. The use of renewable resources should be a way that do not cause disturbs the balance of the environment, becuse the change in resources due to changes in ecological structure and function of Landscape is impressive in the area. However, applying principles of landscape ecology gives an initial assessment in the landcape ecological scale that on the way for rapid assessment and scientific use and emphasized services of the nature, The prioritization each of the pathes is based on their quality. So suggested utilization princpel of landscape ecology to provide structural information to design and landuse planning.