جايگاه فضاي بينابين در سازماندهي فضايي عناصر معماري و شهري در ايران مطالعه موردي: شهر تبريز در دوره قاجار

The Role of In-Between Space in the Spatial Organization of Urban and Architectural Elements. Case Study: Tabriz City in Ghajar Period

مقدمه: مطالعه سازماندهي فضايي عناصر معماري و شهريِ بافت‏هاي تاريخي اغلب شهرهاي قديمي حكايت از نظم بسيار دقيق و حساب شده اي مي‏نمايد. نظمي كه در طي ساليان و بر اساس تجارب در زمينه‏هاي مختلف حاصل شده و نشان دهنده اين مطلب است كه بافت تاريخي در ذات خود از هماهنگي برخوردار بوده و عناصر تشكيل دهنده آن هم پيوند و مكمل يكديگر مي‏باشند. روش كار: نيل به هدف از طريق تحليل محتوي متون با رويكردي پديدارشناسانه و روش تحليل تاريخي صورت پذيرفته است. بحث و نتيجه گيري: بنا بر ادعاي اين مقاله در محدوده‏هاي تاريخي شهرهاي سنتي ايران بين عناصر مختلف، فضاهاي رابطي وجود داشته‏اند كه از جمله عوامل مهم تاثير گذار بر سازماندهي فضايي مجموعه‏هاي معماري و شهري در گذشته، و به عبارتي عامل مهم پيوند فضايي عناصر به يكديگر با هويتي واحد محسوب مي‏شده‏اند. بنابراين هدف اين مقاله شناسايي و تعيين نقش فضاهاي رابط و به عبارت ديگر فضاهاي بينابين، در سازماندهي و پيوند فضايي عناصر معماري و شهريِ شهر تبريز مي‏باشد. بر اساس تحقيقات انجام شده، فضاي بينابين دربافت تاريخي تبريز به دليل ويژگي پويايي و انعطاف‏پذيري بالاي خود همچون غشا سلول وظيفه دريافت، تفسير، تغيير، تبديل و تحول داده ها را داشته است. در حركتي چرخشي، فضاي بينابين با بهره‏گيري از مباني و اصولِ حاكم بر روابط فضايي، بر چگونگي سازماندهي فضايي مجموعه‏ها در تبريزِ قاجاري موثر بوده و در ادامه مجموعه‏هاي سازماندهي شده از طريق ويژگي‏هاي فضايي شان، در توسعه و تكامل فضاهاي بينابيني تاثير گذار شده اند. اين نتيجه بر جامعيت مفهوم فضاي بينابين در مقياس‏هاي متعدد شهري و معماري تبريزِ قاجاري بطور همزمان كمك نموده است

Introduction: One of the major problems in the fabric of most cities in the world, is the crisis in the identity of urban and architecture. The physical display of the identify crisis in the cities is the spatial separation of the architectural and urban elements, in the particular and whole scales. As to the claim of this paper, an ignorance of the connective and in-between spaces is an important and impressive factor in the physical identity crisis of the historical fabrics. Material and method: To obtain the mentioned objectives and to prove the hypothesis of the research, a phenomenological approach and historical analysis method are used to analyze the content of the texts. Result & Discussion: The obtained results suggest that the in-between space due to its constructive objectives takes on an equivocal nature. It becomes both the process and the product. Thus, it contributes to the formation process in order that a unified whole should emerge; it also helps simultaneously the concepts be classified and take orientation. Therefore, in a rotational movement the in-between space influences the spatial organization through its impact on the basics and principles. On the other hand, through its spatial features such as space relations, the spatial organization is influential in the development and evolution of the in-between spaces. The result emphasizes on the comprehensibility of the in-between spaces in the various urban and architectural scales, and consequently it puts emphasis on the significance of the in-between spaces as the major factors in the spatial organization