ايران، عثماني و ديپلماسي رژي

درتاريخ معاصر ايران لغو امتياز رژي و تبعات آن يكي از سر فصل هاي مهم نهضت آزاديخواهي ايرانيان به حساب مي آيد كه درباره آن سخن بسيار گفته شده است. اما در خصوص ارتباط رژي ايران و عثماني در نوشته ها و تحقيقات ايراني كمتر سخني به ميان آمده است، در اين نوشته ها معمولا الغاي رژي به منزله پايان قضيه تنباكو تلقي شده است، در صورتي كه واقعيت غير از اين است و شعبه عثماني رژي موسوم به « كمپاني ادخال توتون و تنباكو» كه در استانبول قرار داشت پس از الغاي رژي در ايران همچنان باقي ماند. دولت ايران هم به دليل تنگناي مالي ناشي از خسارت رژي با انعقاد قرارنامه توتون و تنباكو به همراه ضمايم آن در سال 1310 قمري اين بار با بهره گيري از تجار مسلمان جايگزين رژي شد و به خريد توتون و تنباكو در ايران مبادرت ورزيد. آتش اجحاف و بهره كشي كمپاني مزبور بيش از همه دامن تجار و كسبه ايراني دور از وطن(عثماني) را گرفت كه صادر كننده تنباكوي ايران به ممالك عثماني بودند و كمپاني جاي آنها را گرفته بود.فعاليت كمپاني مذكور به دليل نا آگاهي و فقدان عزم مردمي با قوت تمام تا جنگ جهاني اول ادامه يافت. اين نوشتار بر آن است تا به استناد منابع آرشيوي به كند و كاو در زواياي پنهان اين مساله بپردازد نا گفته هاي رژي را پس از الغاي آن در ايران باز نمايد.