پژوهشي بر مناصب لشگري دوره ساساني با استناد به منابع تاريخي و شواهد باستان شناختي

عناوين و مناصب لشگري ساساني طي ادوار مختلف و در گذر از مرحله اي به مرحله ي ديگر و گاه به تبعيت از سياست هاي خاص هر يك از پادشاهان، دستخوش تغييرات چشمگيري گرديده است. يكي از اين مناصب عنوان هزارپت است كه علاوه بر دارا بودن معادل بسيار كه هر يك در دوره اي خاص مرسوم و پس از آن منسوخ شد، به لحاظ كاركرد واقعي نيز با آشفتگي مقطعي و زماني مواجه بوده است. چنانكه در دوره اي خاص يك منصب لشگري و در برهه اي ديگر منصبي لشگري - كشوري بوده است. تفويض مقام اران سپاهبدي به چهار نفر از سرداران و به تبعيت از آن ايجاد چهار شكل مشخص سواره نظام كه خود متاثر از تقسيمات كشوري - لشگري زمان خسرو انوشيروان است، از ديگر تغييرات سازمان نظامي سلسله ساساني محسوب مي گردد. علاوه بر اين، مناصب موروثي كشور نيز از اين قاعده مستثني نبود. به گونه اي كه با نقض برخي قوانين كشوري، انحصاري بودن تعدادي از مشاغل خاص نزد خاندان هاي بزرگ از ميان رفت. در اين پژوهش سعي شده است با استناد به منابع تاريخي و شواهد باستان شناختي به اصل و ماهيت وجودي القاب و عناوين لشگري دوره ساساني پرداخته شود تـا بـر اساس آن سيماي حكومتــي و نظامي اين دولت در حد مقدور آشكار و زواياي تاريك آن روشن گردد. از سوي ديگر كندوكاو پيرامون پيدايش هر يك از مناصب نظامي، ميزان اختيارات و سرانجام تغيير و تحول آنها در ادوار بعد از ديگر مباحث اين نوشتار است. معمولاً گفته مي شود كه ساسانيان بر خلاف حكومت اشكانيان موفق به تشكيل يك دولت متمركز و منسجم در زمينه ي تشكيلات اداري و مذهبي گرديدند. از اين رو در اين مقاله تلاش گرديده است تا با استناد به القاب و عناوين متعدد نظامي كه در اين دوره به وجود آمد، به فرضيه فوق در حد مقدور پاسخ داده شود.