مباني نظري مراحل سير و سلوك عرفاني در مشرب الأرواح روزبهان بقلي

Theoretical Foundations of Mystical Journey in Mashrab-Al-Arvah Roozbahan Baghli

روزبهان بقلی در مشرب‌الارواح طرحی جامع در باب منازل سیر الی الله ارائه می‌دهد. هرچند كه او در دیگر آثار خود به صورت پراكنده مطالبی را در باب مراحل سیر و سلوك عرفانی مطرح كرده است، اما در این كتاب به آراء پراكنده خود در این زمینه نظم و سامانی می‌بخشد. روزبهان بین بنده و حق هزار مقام در نظر می‌گیرد و به تشریح جزئیات آن می‌‌پردازد. تمامی مقام‌هایی كه وی در مشرب‌الارواح از آن یاد می‌كند از یك نوع نیست. مقام از منظر او معنایی گسترده و فراگیر دارد و منحصر به منازل سیر الی الله نیست. پیش از روزبهان نیز این دیدگاه در بین عرفا مطرح بوده است كه بین بنده و حق هزار مقام وجود دارد؛ اما روزبهان برای نخستین بار به نامگذاری و شرح جزئیات این مراحل می‌پردازد. طبقه‌بندی روزبهان از مراحل سیر الی الله وجوه اهمیت بسیاری دارد كه آن را از دیگر تقسیم‌بندی‌هایی كه در این زمینه صورت گرفته متمایز می‌كند؛ از جمله این كه در این طرح بین مراحل سیر و سلوك و مراتب اولیا سازگاری و هماهنگی ایجاد شده است. روزبهان طبقات اولیا را به بیست گروه تقسیم می‌كند و جزئیات مقامات هر طبقه را به تفصیل بیان می‌كند. بین طبقات مختلف عرفا و مقامات هر طبقه در این طرح ارتباط معناداری برقرار است. با توجه به سیر كلی مقامات، هدف از مقاله حاضر بررسی مبانی نظری دیدگاه‌های روزبهان در باب مراحل سیر و سلوك عرفانی است.

Roozbahan has offered a completed plan about Mystical Journey in Mashrab-Al-Arvah and has organized his spread ideas in it. He believed that there are thousand stages between traveler and God. All stages he mentioned in this book are not the same. In his idea The Stage had a wide meaning and wasn’t merely limited to stages of journey to God. Before Roozbahan this view has been common among Mystics that there are thousand stages between traveler and God but Roozbahan for the first time has named and described details of these stages. In addition, he has characterized the stairs of mystics in this plan. He divided the travelers to twenty groups. This division has important aspects that distinguish it from other divisions. In this plan Roozbahan has assimilated between stages of Mystical Journey and Stairs of Saints. Despite of important views of Roozbahan about the Foundations of Islamic mysticism, his ideas has not surveyed as well yet. In this paper we will survey theoretical foundations of Roozbahan views about stages of Journey to God in Mashrab-Al-Arvah.