تبيين تحولات نظام زراعي، عوامل و نتايج آن: مطالعه موردي شهرستان تركمن، استان گلستان، 90-1370

Explanation of Changes in Farming Systems, Its Causes and Consequences: A Case Study of Turkmen County, Golestan Province of Iran, 1991-2011

نظام زراعي، در قالب پديده‌اي جغرافيايي، متناسب با شرايط مكاني، اقتصادي و اجتماعي تحول مي‌پذيرد. اين تحول بر حسب دلايل اوليه به پيامدهايي خاص مي‌انجامد. هدف تحقيق حاضر بررسي تحول نظام زراعي، عوامل و عواقب آن بر اساس ويژگي‌هاي نظام زراعي شهرستان تركمن در سال‌هاي 1370تا 1390 است. تغييرات عمده در الگوي زراعي و به ويژه نوع كشت در قلمرو مورد مطالعه طي اين دوره حاكي از جايگزيني تدريجي نظام زراعي پنبه با نظام‌هاي ديگر و به‌ويژه گندم است. جامعه نمونه تحقيق دهستان جعفرباي جنوبي بود. داده‌هاي مورد نياز از طريق مصاحبه با نخبگان محلي جمع‌آوري و بر اساس «روش نظريه ‌مبنا» تجزيه و تحليل شد. نتايج نشان داد كه الگوي كشت منطقه به تبعيت از سياست‌گذاري دولت، بازدهي زمين و محصول، درآمد كشاورزان و تقاضاي بازار دچار تحول شده و امروزه، كشت گندم و جو، به دليل سياست‌هاي حمايتي دولتي در زمينه تضمين خريد دولتي به همراه بازار آزاد، كشت برتر منطقه است. زارعان، با توجه به بازار فروش، به تنوع كشت پرداختند تا درجه خطرپذيري كشت را كاهش دهند. تحول نظام زراعي برخي عواقب منفي را نيز به دنبال داشت؛ حذف توليد پنبه منجر به تعطيلي كارخانه‌هاي فرآوري محصولات مربوط شد كه خود از نظر توزيع درآمد و گسترش فعاليت‌هاي جنبي، اثرات منفي داشت و نيز برخي آداب و رسوم سنتي مثبت نظير كار جمعي و همياري محلي را در ناحيه از بين برد.

The farming system as a geographical phenomenon changes in accordance with local, economic and social conditions. This evolution leads to special consequences based on its original causes. This study aimed at explaining the changes in farming systems, its causes and consequences based on the characteristics of farming systems applied in Turkmen county during 1991-2011. Over this period, the cultivation pattern applied in Southern Jafarby sub-district in Golestan province of Iran (cotton farming system) was gradually replaced by other systems, the wheat one in particular. The required data were collected through interviews with local elites. Collected data were analyzed in the grounded theory method. The study results showed that region cultivation pattern changed in accordance with certain variable including farmerʹs income and market demand. Presently, wheat and barley cultivations are the dominant cultivation of area due to governmental and market guarantee policy. Regarding production market, growing cultivation diversity was addressed by the farmers to reduce the degree of risk-taking. The evolution of farming system also had some negative implications; the elimination of cotton cultivation and closing its related processing firms were among negative impacts and also, the elimination of some traditional positive customs including collective work and local cooperation in the region.