بررسي مقايسه‌اي نقش دو تيره بني فهر در تحولات صدر اسلام (با تكيه بر عملكرد صحابيان آن‌ها)

Two Branches of Bani Fihr and the Developments in Early Islamic Era: A Comparative Study

در آغاز دعوت اسلامي، بني فهر بن مالك با دو شاخه حارث و محارب، كهن‌ترين شاخه از قبيله قريش به شمار مي‌رفت. در آن روزگار، طايفه بني فهر كه در حاشيه شهر مكه مي‌زيست، به شبيخون بر ضد ديگر قبايل مي‌پرداخت. در جستار كنوني در صدد يافتن پاسخي به اين پرسش هستيم كه آيا كنش آن دسته از صحابياني را كه به بني حارث و بني محارب منسوب‌اند، مي‌توان در يك چارچوب قبيله‌اي و خانداني تحليل كرد؟ و در صورت مثبت بودن پاسخ، گرايش‌ها و رفتارهاي بزرگان هر يك از دو شاخه خاندان فهري در حوزه فكري، اجتماعي و سياسي به كدام جريان متمايل بوده است؟ اين تحقيق كه به روش توصيفي- تحليلي با استفاده از جدول توزيع فراواني انجام شده، نشان مي‌دهد كه مهم‌ترين ويژگي بني حارث، پيشگامي در پذيرش اسلام و همراهي با مسلمانان نخستين در رخدادهايي هم‌چون هجرت به حبشه بوده است. در مقابل، بني محارب با تاخير فراوان و به‌طور عمده پس از فتح مكه به دست مسلمانان، در شمار پيروان آيين جديد درآمدند. اما آن‌چه ميان هر دو شاخه فهر مشترك است، روحيه جنگاوري است. برخي از نام‌آورترين فرماندهان نظامي در روزگار خليفه‌هاي نخستين و بني اميه هم‌چون ابوعبيده جراح، حبيب بن مسلمه، عقبه بن نافع و ضحاك بن قيس- فاتحان بزرگ شام، آسياي صغير، مصر و شمال آفريقا- از اين شاخه معروف قريش بوده‌اند. آنان نسبت به جريان حاكم هم‌سو و در پشتيباني از نظريه «حاكميت قريش» تعصب داشته‌اند.

At the beginning of Islamic da’wah(inviting to Islam), Bani Fihr b. Malik, with two branches Harith and Muharib was considered as the oldest branch of the Quraysh tribe. The Fihr family as a tribe that lived on the outskirts of Mecca, was ambushing against other tribes. The present article seeks to answer a fundamental enquiry that whether we can analyse the actions of those sahaba that attributed to Bani Harith and Bani Muharib, in a tribal context. If this assumption proved, then it should be noticed that the behaviours and interest of the leaders of each of two tribes in the intellectual, social and political aspects, was intended to which currents and movements. This research is a descriptive- analytic study that used a table of frequency distribution to show that the most important features of Bani Harith are: being pioneers in early adoption of Islam and also their contribution in Muslims first migration to Abyssinia. But Banu Muharib had converted mainly after the conquest of Mecca by the Muslims. What is common in both branches of Bani Fihr is the warrior spirit. Some of the well-known commanders in al-Rashidun and Umayyad era, such as Abu ‘Ubiydah al-Jarrah, Habib b. Maslamah , ‘Uqbah b. Nafi’, Dah?k b. Qiys - the great conquerors of Syria, Asia Minor, Egypt and North Africa –belonged to this branch of Quraysh. They fanatically supported the idea of the sovereignty of Quraysh.