فصد در پزشكي مسلمانان

Phlebotomy in Islamic Medicine

اصطلاح فصد به معناي رگزدن، در پزشكي اسلامي، هم يك شيوه پيشگيري از برخي بيمار يها و هم يك شيوه درماني موثر براي مداواي بسياري از بيماريها به شمار ميرفته و از قديم كاربرد داشته و مورد قبول اغلب پزشكان مسلمان بوده است. دانشمندان مسلمان، در جريان نهضت ترجمه، كتابهايي با محتواي فصد به عربي برگرداندند و بعدها خود نيز كتابهايي با همين عنوان و محتوا تاليف و منتشر كردند. كلمه فصد علاوه بر كاربرد آن در كتب پزشكي، در اشعار فارسي و عربي نيز راه يافته و مثلها و كنايات متعددي با كمك اين كلمه شكل گرفته و در اشعار شاعران و نويسندگان تجلي كرده است. همه مردم، اعم از وضيع و شريف، در صورت نياز، عمل فصد را انجام ميدادند. سلاطين و خلفا نيز روزهاي خاصي از سال را براي عمل فصد تعيين ميكردند. اين مقاله ضمن بيان معاني و شيوههاي كاربردي عمل فصد، منافع، مضرات، مراقبتهاي پيش از عمل فصد، مراقبتهاي هنگام عمل فصد، مراقبتهاي پس از عمل فصد، مكانها و زمانهاي انجام فصد، ابزارهاي مورد استفاده در عمل فصد، شرايط فصادان، تعهدات فصادان، حقوق فصادان، مقررات حقوقي و قضايي مربوط به فصد از نگاه پزشكان مسلمان، بر آن است تا اين موضوع را از نقطه نظر تاريخي بررسي كند.

In Islamic medicine “phlebotomy” was considered as a way to prevent and treat certain diseases and one of the old applications that had been accepted by most of Islamic physicians. During the translation movement, Islamic scholars translated some books into Arabic with content of phlebotomy and later wrote and published many books about that. Phlebotomy as a term, in addition to medical usage has also found in Persian and Arabic poetry such as poems, proverbs and metonymies. Phlebotomy was performed on all people either rich or poor; so as the kings and caliphs appropriated some special days in a year for that. This article illustrate the meanings and practices of phlebotomy, its advantages and disadvantages, caring during and after phlebotomy, appropriate places and time, the instrument used, the law and orders for bleeders based on Islamic jurisprudence and also historically consider the subject.