هفت خاندان دوره هخامنشي در مدارك مكتوب و باستان‌شناختي: نمونه گبرياس

The Seven Families of Achaemenid Period as Reflected in Textual and Archaeological Evidence: The Case Gobryas

بسياري از پديده‌ها و تحولات تاريخي ايران باستان و از جمله دوره هخامنشي ريشه در ساختار قبيله‌اي جامعه و قدرت دارد. يكي از اين پديده‌ها هفت خاندان بزرگ است كه به رهبري داريوش موفق شدند برديا / گوماته را سرنگون كنند. نويسندگان باستان تاييد مي‌كنند كه از اين زمان تا پايان دوره ساساني هفت خاندان با اسامي گوناگون نقش مهمي در ساختار سياسي، اقتصادي و نظامي ايران باستان ايفا ‌كرده‌اند. گبرياس يكي از اعضاي هفت خاندان زمان داريوش اول است كه در سنگنبشته بيستون شخصي از قبيله پاتيشْوَري خوانده مي‌شود و در گل‌نبشته‌هاي باروي تخت‌جمشيد و نقوش مهر برجاي‌مانده آثاري از او ديده مي‌شود. با توجه به اين مدارك، به نظر مي‌رسد كه گبرياس در مقام خان قبيله پاتيشوري يكي از بزرگ مالكان منطقه شمال غرب فارس و جنوب شرق خوزستان بوده و قلمرو قبيله پاتيشوري نيز در همين ناحيه قرار داشته است. ليدوما (جنجان فعلي)، محل كشف آثار متعدد معماري هخامنشي، احتمالاً مركز منطقه‌اي/ قبيله‌اي گبرياس بوده است. گوردخمه‌هاي صخره‌اي هخامنشي شرق بهبهان را نيز مي‌توان بدو نسبت داد. اين منطقه شديداً تحت تاثير فرهنگ و هنر عيلام قرار داشته و همان گونه كه از مهر شخصي گبرياس برمي‌آيد، او نيز از اين نفوذ بركنار نمانده است.

It is the tribal structure of society and power with which one can explain many developments in ancient Iran in particular in the Achaemenian period. The ancient authors confirm that seven families with various names played an important role in political, economic and military structures of Persia from this time up to the end of Sasanian period. By choosing Gobryas, described in the Old Persian and Elamite evidance as a Patischorian and a member of seven families during the reign of Darius I, as a case study, the present paper attempts to discuss this concept from a new perspective based on the Persepolis tablets and seal impressions preserved on them. In the light of this evidence, it seems that Gobryas as the leader of Patischorian tribe was one of major landlords of northwestern Fars and southeastern Khuzestan. It is suggested that this region was the house of Patischorian tribe. Further, it is argued that Liduma (modern Jenjan), where Achaemenid architectural works have been discovered, was probably a regional/tribal center of Gobryas. The Achaemenid rock-cut tombs in Behbahan might be attributed to Gobryas family. This region was influenced by Elamite culture and art and, as the personal seal of Gobryas indicates, Gobryas family was not separated from it.