ارزيابي تحمل به تنش شوري ژنوتيپ‌هاي گندم نان در شرايط مزرعه

Evaluation of Salinity Tolerance in Bread Wheat Genotypes Under Field Conditions

به منظور بررسي واكنش ژنوتيپ‌هاي گندم نان به تنش شوري، تعداد 25 ژنوتيپ در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در ايستگاه تحقيقات بيرجند در دوآزمايش جداگانه در شرايط تنش شوري ( EcSoil = 9.8-12.8 ds/mو EcWater = 8.8-10 ds/m) و بدون تنش (EcSoil = 3.3 ds/m و EcWater = 2.1 ds/m ) به مدت دو سال زراعي (93-1391) مورد بررسي قرارگرفتند. تجزيه واريانس مركب اختلاف معني‌داري بين ژنوتيپ‌ها از نظر عملكرد دانه، اجزا عملكرد، ارتفاع بوته و تعداد روز تا ظهور سنبله و رسيدن در هر دو شرايط تنش و بدون تنش نشان داد. مقايسه ميانگين دو ساله عملكرد و اجزا عملكرد دانه نشان داد كه نقش اجزاي عملكرد در ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا متفاوت بوده ولي دركل وزن دانه نقش بيشتري در عملكرد دانه در شرايط تنش شوري در اين آزمايش داشت. مطالعه همبستگي بين عملكرد دانه در شرايط تنش شوري و بدون تنش و شاخص‌هاي تحمل و حساسيت نشان داد كه شاخص‌هاي تحمل به تنش (STI)، ميانگين بهره‌وري (MP) و ميانگين هندسي (GMP) براي شناسايي ژنوتيپ‌هاي با عملكرد بالا در هر دوشرايط مناسب هستند و در بين آن‌ها STI مناسب‌ترين شاخص شناخته شد. در روش ترسيمي باي پلات (Biplot) ژنوتيپ‌ها به گروه‌هاي متحمل، نيمه متحمل و حساس تقسيم شدند. براساس نتايج حاصل از تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي در چهار گروه قرارگرفتند. در مجموع براساس نتايج روش ترسيمي باي پلات، شاخص‌هاي تحمل، ميانگين رتبه ( ) و انحراف معيار رتبه (SDR) آن‌ها، ژنوتيپ‌هاي شماره 25، 22، 20 و 13 در ناحيه با پتانسيل توليد بالا و حساسيت پايين به شوري در مجاورت بردارهاي مربوط به شاخص‌هاي GMP، MP و STI قرار گرفته و به عنوان ژنوتيپ‌هاي متحمل و برتراز ارقام شاهد و ژنوتيپ‌هاي شماره 16، 17، 9 (مغان3) و10 ( شيرودي) به عنوان ژنوتيپ‌هاي حساس به شوري شناسايي شدند.

To evaluate reaction of 25 wheat genotypes to salinity stress, this study was conducted under salinity stress (EcSoil = 9.8-12.8 ds/m and EcWater = 8.8-10 ds/m) and non-stress (EcSoil = 3.3 ds/m and EcWater = 2.1 ds/m) conditions using RCBD with three replications at Birjand research station in 2012-13 and 2013-14 cropping seasons. Combined analysis of variance showed that there were significant differences among genotypes for grain yield and other concerned characteristics. Role of the yield components was different in genotypes with higher grain yield. Correlation coefficients of stress indices with grain yield in non-stress and stress conditions showed that STI, MP and GMP were desirable for identifying high yielding and tolerant genotypes in two conditions, and the best index was STI. By drawing of biplot, genotypes were placed into tolerant, moderately tolerant and non-tolerant groups. Based on cluster analysis, genotypes were divided into four different groups. Finally based on salinity tolerance indices, , SDR of indices and results of biplot, genotypes No. 25, 22, 20 and 13 were determined as the most tolerant genotypes and better than check cultivars, that were placed in area with high yield potential, low sensitive to salinity, and near to MP, GMP and STI vectors, and genotypes No. 16, 9 (Moghan 3), 10 (Shiroodi) and 17 as the most susceptible genotypes.