بنيادهاي اعتقادي فرقه ذكري و خاستگاه‌هاي آن

Theological Grounds of Zikri Sect and Its Origin

فرقه «ذكري» در تحولات سياسي، اجتماعي و فرهنگي جنوب شرق ايران به‌ويژه بلوچستان تاثير گذارده است است. كار ذكري‌ها از اوايل سده يازدهم هجري در بلوچستان جنوبي يا مكران به مركزيت كيچ آغاز شد. سرچشمه پيدايي اين فرقه، آموزه‌هاي محمد جونپوري (اوايل قرن دهم) بود. وي از پرورش‌يافتگان طريقت چشتي شبه قاره هند به شمار مي‌رفت كه مدعي بود «مهدي موعود» است. به نقل از دست‌نوشته هاي مذهبي ذكريان قرون دوازدهم و سيزدهم، كسي به نام محمد اَتَكي موسس اين فرقه بود كه كمابيش يك قرن بعد از جونپوري، در كيچ بيشتر مقدسات و شعاير فرقه‌اش را تعيين كرد. آرام‌آرام برخي از حاكمان محلي و مردم مكران به گروه پيروان اين فرقه پيوستند. اكنون پيروان دكري به گروه‌هايي تقسيم مي‌شوند. گمان مي‌رود آنان مباني اعتقادي‌شان را از انديشه ظهور مهدي موعود (عج) و تفكرات باطني‌گري صوفيانه اقتباس كرده و با گذشت زمان آنها را با تاويلاتي همراه كرده و از رسوم محلي نيز تاثير پذيرفته باشند. پژوهش‌هاي اندكي درباره ذكري‌ها سامان يافته و از اين‌رو، ويژگي‌هاي تاريخي و خاستگاه فكري آنان به‌درستي روشن نشده است. هدف اين نوشتار، تبيين بنيادهاي فكري و خاستگاه اعتقادي ذكريان است كه با استفاده از منابع كتاب‌خانه‌اي، تاريخ شفاهي و تحقيقات ميداني، به روش تاريخي با شيوه توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته است.

“Zikri” sect has played an influential role in the political, social and cultural movements in the Balochistan region of south eastern Iran. Zikris commenced their movements in Makran, a division of Balochistan Province, and namely the district of Kech, early in the eleventh century (AH). The formation of this sect dates back to the teachings of Muhammad Jaunpuri early in the tenth century. Jaunpuri took his religious education in the Chisti order in India and later declared himself to be the Imam Mahdi (A). According to the Zikiris’ religious manuscripts written in the twelfth and thirteenth centuries, a person named Muhammak Ataki was the founder of this sect who determined his sect’s rituals and services in Kech nearly one century after Jaunpuri. Gradually, a number of local governors and people of Makran joined this sect. Today, the followers of Zikri sect can be divided into several groups. It is supposed that their theological principles were derived from the doctrine of reappearance of Imam Mahdi (A), the promised redeemer in Islam, as well as ‎esoteric mysticism. With the passage of time, such ideas went through some changes and were affected by local customs. Few studies have so far been conducted on Zikri sect so their historical characteristics and theoretical origin are not well elucidated. The present paper aims at clarifying the mental principles and theological origin of Zikris through its employment of library resources, oral history, field studies and historical descriptive-analytic research method.