استشهادات قـرآني و حديثـي در كتاب «العين»

The Qur’ānic and Ḥadīth Attestations in the Book Al-‘Ayn

نخستين مباحث زبان‌شناسي زبان عربي با انگيزه شناخت واژگان قرآن كريم آغاز گرديده و عامل اصلي در پيدايش لغت‏نامه‏هاي عربي، ضرورت فهم قـرآن كريم و حديث با انگيزه خدمت به اسلام بوده است. بررسي آماري و تحليلي اين پژوهش نشان مي‏دهد، خليل بن احمد از مجموع ?732 مواد لغوي موجود در كتاب خود، به بيش از ?79 آيه در يكصد سوره استشهاد نموده است. فراهيدي در اين كتاب علاوه بر قرآن كريم به بيش از ?70حديث به ويژه احاديث نبوي، استناد نموده است. اين احاديث با مضامين گوناگوني چون؛ احكام فردي، فقه و حدود الهي، سنّتِ پيامبر?، توصيه‏هاي اخلاقي، تفسير آيات قرآن كريم و وقايع تاريخي آمده است. تفسير واژه‏هاي قرآني، توجه به قرايت‏هاي گوناگون قرآن و اختلاف لهجه‏ها و روايت احاديث گوناگون، نشان مي‏دهد كه خليل بن احمد، دانشمندي آشنا به علوم قرآني و به حديث بوده و توانسته است پيوندي محكم ميان قرآن كريم، احاديث و علم زبان‏شناسي عربي برقرار نمايد.

The early linguistic discourses of the Arabic language began with the motivation of recognizing the Holy Qur’?n’s vocabulary; and the major factor in the emergence of Arabic lexicons has been the necessity for understanding the Holy Qur’?n and traditions with motivation of serving the Islam. The statistic and analytic study of this research indicates that Khal?l b. A?mad has attested to over 679 ?yas in one hundred s?ras of a collection of 5732 lexical items existing in his book. Besides referring to the Holy Qur’?n, Far?h?d? has made reference to 470 traditions, particularly the Prophetic traditions, in this book. These traditions have incorporated such various themes as individual precepts, jurisprudence and Divine limits, the Prophet (S.A.W.)’s tradition, moral recommendations, interpretation of the verses of the Holy Qur’?n, and historical incidents. Interpretation of the Qur’?nic words, attention to various readings of the Qur’?n, difference of dialects, and narration of various traditions indicate that Khal?l b. A?mad has been a scholar familiar with the Qur’?nic sciences and ?ad?th and has been able to establish a strong bond between the Holy Qur’?n, traditions, and the Arabic linguistics. Keywords: Qur’?nic attestations, ?ad?th attestations, Arabic linguistics, the book Al-‘Ayn, Khal?l b. A?mad.