تحليل فضايي فشار بخار آب در جنوب و جنوب غرب ايران با استفاده از تكنيك-هاي خودهمبستگي فضايي با تآكيد بر مراكز و كانون هاي جمعيتي

Spatial analysis of water vapor pressure in south and southwest of Iran using by spatial autocorrelation techniques emphasizing on population centers

بخار آب به عنوان مهم ترين گاز گلخانه اي نقش موثري در گرمايش زمين ايفا مي كند. از اين رو شناخت وضعيت اين عنصر اقليمي در مناطق جمعيتي مي تواند نقش مهمي در بررسي آسايش اقليمي يك منطقه داشته باشد. لذا در اين پژوهش ابتدا به بررسي خودهمبستگي فضايي و شناسايي الگوي رفتاري مقادير فشار بخار آب در جنوب و جنوب غرب ايران با استفاده از تكنيك تحليل اكتشافي داده هاي فضايي (ESDA) و آماره موران محلي پرداخته شده است و سپس تاثيرات اين عنصر مهم اقليمي در كانون هاي جمعيتي مورد بحث قرار گرفته است. در اين راستا از داده هاي فشار بخار آب 78 ايستگاه سينوپتيك موجود در پهنه جغرافيايي جنوب و جنوب غرب ايران با طول دوره آماري مناسب و بالاترين درجه تفكيك زماني بهره گرفته شد. براي انجام تحليل هاي خودهمبستگي ابتدا محدوده مطالعاتي با توجه به بهينه ترين تفكيك مكاني، به ياخته هاي 9×9 كيلومتر (3338 ياخته) تقسيم گرديد. سپس مقادير فشار بخار آب به صورت ميانگين ماهانه، سالانه و دهه اي براي هر ياخته و با استفاده از نرم افزار MATLAB استخراج شد. نتايج تحليل خودهمبستگي فضايي طي سه دهه گذشته (2010-1981) حاكي از تقويت خوشه هاي فشار بخار آب زياد (بالا- بالا) و تضعيف خوشه هايي با مقادير پايين (پايين- پايين) است. ايجاد خوشه هاي بالا-بالا فشار بخار آب در حاشيه خليج فارس (به خصوص در استان بوشهر) و از بين رفتن مقادير پايين- پايين در بخش هاي جنوبي زاگرس قابل مشاهده است. بررسي و مقايسه پراكندگي فضايي خوشه هاي بخار آب با خوشه هاي دمايي به عنوان يكي از مهم ترين پارامترهاي تاثيرگذار بر روي فشار بخار آب، حاكي از خودهمبستگي مثبت و معني دار در دوره مورد مطالعه بود. بنابراين، با توجه به اثر گذاري مستقيم و غير مستقيم فشار بخار آب بر فعاليت هاي انسان و همچنين محيط طبيعي به عنوان بستر فعاليت هاي انساني، استقرار جمعيت در كانون ها و مراكز جمعيتي مناطق مورد مطالعه، متاثر از نوسانات فشار بخار آب خواهد بود و اين روند در آينده مشهودتر خواهد بود.

As the most important greenhouse gas, water vapor plays a significant role in global warming. Therefore understanding this important climate parameter in populated area can play an important role in survey the climatic comfort. So in this research, first the spatial autocorrelation and identify behavioral patterns of water vapor pressure in South and Southwest of Iran with exploratory spatial data analysis (ESDA) and Anselin Local Moran statistic is investigated and then the effects of this important climatic parameter on population centers is discussed. In this context, the WVP data from 46 synoptic stations in South and Southwest of Iran with appropriate length and highest resolution were used. To analyze the spatial autocorrelation, study area due to the optimal spatial resolution were divided to pixels with the dimension of 9×9 km (3,338 pixels). By programming in MATLAB software, the monthly, annual and decadal WVP were extracted for each pixel. Spatial autocorrelation analysis suggested strengthening and weakening the high-high WVP clusters and Low-Low WVP clusters, respectively. So that high-high WVP clusters have extended near the Persian Gulf (Especially in the Bushehr provinces) and Low-Low WVP clusters have disappeared in southern parts of Zagros; Survey and comparison of the spatial distribution of WVP clusters with temperature clusters, as one of the most important influential parameters, showed a significant positive autocorrelation in the study areaك Thus, according to the direct and indirect effects of WVP on human activities and natural environment as the basis of human activity, the establishment of population in population centers of studies area will be affected by fluctuations of WVP and this trend will be more pronounced in the future.