فردگرايي و كل‌گرايي در فلسفه علوم اجتماعي

Individualism and Holism in Philosophy of Social Science

نزاع فردگرايي و كل‌گرايي يكي از مباحث محوري فلسفه علوم اجتماعي است. در اين مقاله مسايل جاري مطرح ميان روشنفكران ايراني مورد بررسي قرار مي‌گيرد و پس از تعريف فردگرايي و كل‌گرايي و ذكر اهميت بحث، سه نوع برهان هستي‌شناختي، معرفت‌شناختي، و معنايي در دفاع از فردگرايي تشريح مي‌گردد. در ذيل برهان زباني، اشاره‌اي مجمل به نحوه استفاده كل‌گرايانه يا فردگرايانه واژه‌ها در ادبيات كلاسيك ايران شده است. فردگرايي امروزه به شكل خام قرن نوزدهمي آن در ميان فيلسوفان و عالمان وجود ندارد؛ از اين رو در قسمت بعدي به تبصره‌هايي كه فردگرايان متاخر بر اصول فردگرايي زده‌اند، پرداخته‌ايم. اين تبصره‌ها يا اصلاحات به ترتيب تحت عنوان 1ـ رتبه‌بنـدي سطـوح تبيين، 2ـ مساله افراد بي‌نـام، 3ـ مساله خواص نـوظهور و 4ـ موارد استثنا، ذكر شده‌اند. در انتها، مقاله را با اشاره‌اي به قاعده ابتنا به عنوان راه حلي احتمالي براي نزاع ميان فردگرايان و كل‌گرايان بر سر روش به پايان برده‌ايم. در جاي جاي اين مقاله به نظريات جان واتكينز، يكي از معروف‌ترين فيلسوفان مدافع فردگرايي معاصر، اشاره شده و در برخي موارد اين نظريه‌ها از موضع كل‌گرايان مورد نقد واقع شده‌اند.