نقش اماكن مذهبي در گفتمان‌هاي اجتماعي و سياسي دوره قاجار؛ بررسي موردي تهران

The Role of Religious Places in the Social and Political Discourses of Qajar Era, Case Study of Tehran

بررسي عوامل تاثيرگذار بر گفتمان اجتماعي و سياسي دوره قاجار از آن رو داراي اهميت است كه در اين دوره، جامعه ايران به دليل رويارويي تفكر تجدد خواهي و سنت گرايي درگير ناهمگوني‌هاي اجتماعي و سياسي شده بود. اين دوران، زمينه ساز فرصتي براي سياست‌مداران دگر انديش گرديد كه انديشه‌هاي عرفي جامعه و ادبيات و گفتمان خواص را تغيير دهند. اماكن مذهبي به دليل ارزش‌هايي كه از آن برخوردارند، نقش مهمي در روشن‌گري جامعه و هدايت طبقات مختلف جامعه به سوي انجام و مسيوليت‌هاي دارا هستند. اماكن مذهبي عصر قاجار نيز با ايجاد اتحاد و انسجام ملي، سازمان‌دهي نهضت‌ها و جريان‌ها، توجه دادن به موضوع‌هاي ملي و فراملي، ايجاد گفتمان تعامل و هم‌گرايي، هدايت‌گري، سنجش مشروعيت و مقبوليت سياست‌ها و به مقابله با هجوم و ترفندهاي سياست‌مداران بيگانه و بيگانگان سياسي برخاستند. اين مقاله با شناسايي كاركرد سياسي و اجتماعي اماكن مذهبي دوره قاجار، علاوه بر كشف كاركردهاي گوناگون اماكن مذهبي در اين دوره، الگويي براي كاركرد شناسي و آسيب شناسي اماكن مذهبي در عصر حاضرارايه خواهد كرد.

The study of influential elements on the social and political discourses of Qajar era is of significance since at this time, the community of Iran was involved with the social and political heterogeneities due to the confrontation of modernism and traditionalism. These eras provided the ground for the politicians to change the typical thoughts of community, the literature and discourse of aristocrats. The Religious places, due to their values, are of significant role regarding the enlightenment of community and the guidance of diverse classes in the direction of doing their responsibilities. The religious places of Qajar time fought against the invasion and deceptions of alien politicians as well as the political strangers through the national unity, organization of movements and trends, considering the national and international issues, developing the discourse of interaction and convergence, guidance, analysis of legitimacy and favorableness of policies. Identifying the political and social function of religious places in Qajar time this article will present a model pertaining to the study of function and pathology of religious places in the present century and detect the diverse functions of religious places in this era.