خلاصه‌ساز متون روايي مبتني بر جنبه‌هاي شناختي ذهن انسان

Extractive summarization based cognitive aspects of human mind for narrative text

اين پژوهش به طراحي و ايجاد يك سامانه‌ خلاصه‌ساز متن كه مبتني بر نظريات شناختي است، مي‌پردازد. نظريه مدل موقعيتي، مهم‌ترين نظريه در زمينه عملكرد ذهن در درك متن شناخته مي‌شود كه براي توضيح فرآيند درك متون روايي كاربرد دارد. در مقايسه با ديگر روش‌ها كه به‌طور معمول رويكردي آماري دارند، اين روش از اين نظر كه سامانه‌اي مبتني بر عملكرد ذهن انسان است، روش نويني محسوب مي‌شود؛ به‌علاوه توانسته يكي از نظريات شناختي معتبر را در قالب يك سامانه خودكار خلاصه‌سازي به بوته آزمايش گذارد. نظريه شناختي مدل موقعيتي، بيان مي‌كند كه به هنگام خوانش متن، انسان به پنج ويژگي در سطح جمله، شامل تغيير زمان و مكان، روابط علّي، ميزان ارتباط با موضوع و شخصيت‌هاي اصلي توجه و چارچوبي ذهني بر حسب آن ايجاد مي‌كند تا جملات مهم متن شناسايي شوند. نتايج به‌دست‌آمده براي اين روش دقتي رضايت‌بخش و قابل مقايسه با روش‌هاي روز آماري را به‌دست داده كه از اين جهت كه مبتني بر يك نظريه شناختي درك متن است، حايز اهميت مي‌باشد.

This study describes a text summarization system based on cognitive models. The underlying theory is about comprehension and is used to explain comprehending narrative texts. Majority of previous methods have been used statistical approaches for summarization, and this method is different as it tries to build a system based on a cognitive theory and not statistical methods. Main principle of model is that as humans read a text, they will make a mental image based on temporality, causality, intentionality, protagonists, and place. Proposed system extracts five features for each sentence and identifies the most important sentences based on the five features. The results obtained from this method were satisfactory and comparable from modern statistical techniques.