بهينه سازي تراكم و وزن بنه زعفران (Crocus Sativus L.) با استفاده از طرح مركب مركزي

Optimizing Corm Size and Density in Saffron (Crocus sativus L.) Cultivation by Central Composite Design

بررسي مسايل زراعي جهت بهبود كيفيت و افزايش عملكرد محصول زعفران بسيار مهم است. يكي از مباحث مطرح در اين زمينه، اندازه و تراكم بنه زعفران مي‌باشد كه مي تواند بر نحوه تخصيص مواد در گياه موثر بوده و از طريق تحت تاثير قراردادن رشد رويشي بر توليد تاثيرگذار باشد. بنابراين به‌منظور تعيين اثر متقابل تراكم و اندازه بنه جهت به دست آوردن مناسب‌ترين وزن بنه به تفكيك تراكم به‌عنوان اصلي‌ترين عوامل موثر بر رشد زعفران آزمايشي در قالب طرح مركب مركزي در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد در دو سال زراعي 91-90 و 91-92 به اجرا درآمد. تيمارهاي آزمايشي با توجه به سطوح بالا و پايين اندازه بنه شامل سطوح وزن بنه هاي كوچك (4 > گرم) تا متوسط (4-8 گرم) و تراكم كم (50 بنه در مترمربع) تا پرتراكم (250 بنه در مترمربع) طراحي شد. نقطه مركزي در هر تيمار پنج بار تكرار شد و درمجموع 13 تركيب تيماري به دست آمد. عملكرد اقتصادي (وزن خشك كلاله)، قطر بنه، تعداد بنه دختري، تعداد بنه اصلي، تعداد گل و وزن‌تر گل به‌عنوان متغيرهاي وابسته مورداندازه‌گيري قرار گرفتند و با استفاده از مدل رگرسيوني چندجمله اي، سطوح پاسخ اين متغيرها تحت تاثير فاكتورهاي آزمايش محاسبه شد. درمجموع نتايج نشان داد كه افزايش اندازه بنه و تراكم اثر مثبتي برافزايش عملكرد اقتصادي، قطر بنه، تعداد بنه دختري، تعداد بنه اصلي، تعداد گل و وزن‌تر گل داشت. بر اساس يافته هاي اين پژوهش كاشت بنه هايي با وزن متوسط در تراكم بالا مناسب‌تر بود و بر اين اساس مقدار بهينه اندازه بنه و تراكم زعفران به ترتيب با 7 گرم و 250 بنه در مترمربع برآورد شد.

In order to determine the optimal use of corm size and density, an experiment was conducted by central composite design at the Research Station, the Ferdowsi University of Mashhad, Iran, during two growing seasons of 2008-2009 and 2009-2010. The treatments were designed based on low and high levels of corm size (3 and 7 g) and density (50 and 150 corm.m-2). Central point in each treatment was repeated 5 times and a total of 13 experimental treatments were designed. Economic yield, corm diameter, number of daughter corms, number of mother corms, number of flowers and fresh weight of flowers were measured as dependent variables, and the response surface of these variables to experimental factors was estimated by the polynomial regression model. The results indicated a positive effect of corm size and density on economic yield, corm diameter, dry weight of tunic, number of daughter corms, number of mother corms, number of flowers and fresh weight of flowers. The optimum level of corm size and density were 7 g and 250 plant.m-2, respectively.