بررسي ضريب خاموشي، روند جذب و كارايي مصرف نور در زعفران (Crocus sativus L.)

Evaluation of the Extinction Coefficient, Radiation Absorption and Use Efficiency of Saffron (Crocus sativus L.)

در گياهان زراعي شاخص سطح برگ، ضريب خاموشي و كارايي مصرف نور از مهم ترين خصوصيات اكوفيزيولوژيكي محسوب مي‌شوند كه در ارزيابي ميزان نور جذب شده، توليد ماده خشك و عملكرد موثرند. در اين پژوهش براي تعيين روند تغييرات شاخص سطح برگ، تعيين ضريب خاموشي و كارايي مصرف نور در مزرعه يك ساله و دوساله زعفران، آزمايشي در چهار سال زراعي از سال 1390 تا 1393 در مزرعه تحقيقاتي دانشكده كشاورزي دانشگاه فردوسي مشهد انجام شد. كشت در دو سال زراعي 1391-1390 و 1392-1391 با استفاده از بنه‌هاي زعفران با گروه وزني 15-13 گرم و با تراكم 50 بوته در مترمربع انجام شد. براي تعيين شاخص سطح برگ و وزن خشك اندام‌هاي هوايي زعفران، نمونه برداري تخريبي، طي فصل رشد در فواصل زماني 14 روز يك بار انجام شد. نتايج نشان داد كه با افزايش حداكثر شاخص سطح برگ زعفران از 33/0 در مزرعه يكساله به 81/1 در مزرعه دوساله، ضريب خاموشي نور در مزرعه يك-ساله و دوساله به ترتيب از 20/1 به 54/0 كاهش يافت. روند افزايش شاخص سطح برگ در زعفران با كسر تابش جذب شده در هر چهار سال آزمايش هم خواني داشت، به طوري كه كسر تابش جذب شده با افزايش شاخص سطح برگ به تدريج افزايش يافت و با دريافت ميانگين 1083 واحد حرارتي در مزرعه يك ساله و 1034 واحد حرارتي در مزرعه دوساله به حداكثر خود رسيد. مقدار ميانگين دوساله كارايي مصرف نور زعفران نيز در مزارع يك ساله و دوساله به ترتيب معادل 68/0 و 73/1 گرم بر مگاژول تابش فعال فتوسنتزي به دست آمد. بر اين اساس، با افزايش سن مزرعه و شاخص سطح برگ در زعفران، ضريب خاموشي نوركاهش و به تبع آن ميزان جذب و كارايي مصرف نور افزايش مي‌يابد.

Leaf area index, light extinction coefficient and radiation use efficiency are important eco-physiological characteristics for realization of crops growth, development and radiation absorption. In order to determine the leaf area index (LAI), light extinction coefficient (K) and radiation use efficiency (RUE) of saffron during the first and second growing seasons, four experiments were started in 2011 and ended in 2014, at the Research Farm of the Agriculture Faculty, the Ferdowsi University of Mashhad, Iran. Saffron corms with weights between 13 to15 g and density of 50 plant.m2 were cultivated in 2011 and 2012. In all experimental years during the growing season, crop sampling was taken for required measurements including the leaf area index and shoot dry weight of saffron once every 14 days. The results showed that by increasing the age of saffron from 1 year to two years, the maximum LAI of saffron increased from 0.33 to 1.81, and light extinction coefficient decreased from 1.20 to 0.54. The increasing trend of LAI was coincident with fraction of absorbed radiation for all four years of the experiment. In the first and the second growing seasons, the amount of fraction of absorbed radiation gradually increased with increasing LAI and at 1083 and 1034 GDD reached its maximum value, respectively. In saffron farms when the plant was one year old and two years old, the mean value of RUE was 0.68 and 1.73 g.MJ-1 PAR, respectively. These results indicate that by increasing the saffron age and LAI, the value of K decreases and consequently radiation absorption and use efficiency will‎ increase.