بررسي و تحليل نمادشناسانه خوشنويسي اسلامي(خطوط مشكل) در هييت جانداران

در هنر خوشنويسي، زماني كه كتابت گون ههاي مختلف خوشنويسي و خطاطي به كمال و پختگي م يرسيدند، خطاطان براي تفنن و ابراز و ايجاد شاهكارهاي تازه آ نها را م يآراستند و گون هاي از خطوط تفنني را ايجاد م يكردند. اين بدايع تفنني گاه ب هگون هاي درم يآمده كه گويي خطاط در پي آفرينش تصوير است تا خطاطي. درواقع، خط بهان هاي بوده است تا خطاط شكل يا نقشي را رقم زند كه در پي آن مفهومي نمادين را در بردارد. هدف از اين پژوهش، شناسايي خطوطي است كه خوشنويس با توجه به تشكيل حروف و يا گره بند يهاي خاص و دور بند يهاي مكرر و بسته و باز از مجموعه حروف، يك كلمه، يا يك عبارت، شكلي از اشكال پرندگان يا اشجار يا صورت انسان و يا ديگر اشكال هندسي را پديد م يآورد. اي نگونه از خطوط را با عنوان خطوط مُشَّكَّل بررسي م يكنيم. قليل بودن نمون ههاي ب هجامانده و پراكندگي آثار و اطلاعات مربوط به خطوط مُشَّكَّل از مسايل عمده اين كار تحقيقي بوده است. در اين تحقيق، نتيجه جستجوها سرانجام به يافتن 226 تعداد نمونه انجاميد كه بيشتر آ نها از كتا بهاي عربي و انگليسي زبان در مورد خوشنويسي ب هدس تآمده است. روش اين پژوهش از نوع توصيفي - تحليلي م يباشد. بدين معنا كه ابتدا همه نمون ههاي گر دآور يشده ) 226 نمونه(، با استفاده از روش كمي و ابزار پرس شنامه بررسي آماري شدند و سپس نمون ههاي گردآور يشده تحليل نمادشناسانه شدند. براي جلوگيري از درازي سخن و براي دريافت نتيج هاي مشخ صتر، از ميان نمون ههاي مورد مطالعه، تنها بخشي از نمون ههاي جم عآور يشده براي پژوهش، گزين ششده و تجزيه و تحليل نمادشناسانه شدند. نتايج اين پژوهش نشان م يدهد خطوط مُشَّكَّل سرشارند از نماد. نمادپردازي و رمزپردازي در خوشنويسي و هنر اسلامي از جايي آغاز م يشود كه امكانات بيان محدود بوده و زبان، عاجز از بيانِ حقايق و علايق معنوي م يشود. بيشترخطوط مُشَّكَّل، هي چگاه جنبه تزييني نداشتند بلكه داراي مفاهيم ويژ هاي بود هاند و نيز همراه با واژ ههاي و آيات قرآني، معاني ژرف و عرفان ياي را دربر م يگرفتند كه برخاسته از باورهاي ژرف انساني بودند. اهداف مقاله -1 دست هبندي بخشي از هنر خوشنويسي، كه از تركيب حروف و كلمات شكلي خاص و نمادين را پديد م يآورد. -2 تعمق در جنبه دروني و تحليل نمادشناسانه خطوط مُشَّكَّل سوالات مقاله -1 آيا م يتوان اشكال ب هدست آمده از تركيبات حروف و واژگان را در گرو ههاي خاصي طبق هبندي كرد؟ -2 هر يك از شك لهاي موجود در اين نوع از خوشنويسي چه ويژگ يها و چه معناهايي را در خود نهفته دارند؟