بوم محوري در طرّاحي فضاهاي شهري فراغتي در ايران بوم محوري در طرّاحي فضاهاي شهري فراغتي در ايران

Ecocentrism in the Design of Urban Leisure Time Spaces in Iran, A Comparative Study of Dimensions and Components of Liveliness in Qiyam and Dahom-e Farvaradin Streets at Yazd City

فراغت، از نيازهاي فطري انسان و فضاي شهري فراغتي، بستر مجموعه‏ مشغوليّت‏هاي آزادانه و توام با لذّت مردم در زمان فراغت در شهرهاست كه متاسفانه در شهرهاي ايراني چنان كه بايد بروز نيافته است؛ زيرا كالبد، عملكرد و معناي فضاهاي شهري بالفعل و بالقوه نه تنها با انتظارات عام از فضاهاي فراغتي بلكه با ويژگي هاي موثّر بوم اعم از طبيعي، اجتماعي، فرهنگي و رفتاري نيز سازگار نيست. لذا فضاهاي فراغتي، فضاهاي كم رونقي هستند كه شهروندان در آن احساس بي هويّتي، عدم حس تعلّق و لذّت مي نمايند و فراغت واقعي را تجربه نمي كنند. از اين‌ رو اساس مقاله، چيستي فضاي شهري فراغتي و چگونگي طرّاحي بوم محور آن ، متناسب با بومِ طبيعي و انساني و تدوين اصول طرّاحي اين فضاها است، با اين هدف كه كيفيّت، سرزندگي و سازندگي مورد انتظار براي فعّاليّت‌هاي اختياري و اجتماعي شهروندان و كسب لذّت از اوقات فراغت برآورده گردد. لذا با اذعان به نقش طرّاحي شهري و شناسايي ويژگي هاي فضاي شهري فراغتي و طرّاحي بوم گرايانه به طور عام به روش تحليل محتوا و آگاهي از ويژگي بوم فراگير ايران، شهرها و شهروندان ايراني به روش توصيفي، اصول و معيارهايي، به‌ عنوان راهنماي طرّاحي فضاهاي شهري فراغتي در ايران به طور خاص، ارايه گرديد. در ادامه، پژوهش با استفاده از روش هاي پيمايشي و مقايسه اي و با هدف تحليل شاخص هاي موثّر بر سرزندگي فضاهاي فراغتي و مقايسه اين شاخص ها در خيابان قيام و دهم فروردين در شهر يزد به انجام رسيد. نتايج اين بررسي نشان مي دهد خيابان قيام نسبت به خيابان دهم فروردين، به دليل موقعيت در بافت تاريخي و هم جواري با بازار سنّتي شهر از يك طرف و ويژگي هاي كالبدي، تنوّع عملكردي و حضورپذيري اش از طرف ديگر، شرايط مناسب تري براي گذران اوقات فراغت شهروندان به وجود آورده است. هر چند نتايج اين پژوهش حكايت از آن دارد كه حتّي خيابان قيام نيز دربرگيرنده ويژگي هايي است كه براي حضور مستمرتر و هدف‌مندتر شهروندان نيازمند اتخاذ رويكردهايي متفاوت و كاراتر بر اساس ويژگي‌هاي فرهنگي، بومي و محلّي شهر يزد است.

Leisure is one of the innate needs of human and leisure urban space is a bed for the set of free involvement and associated with pleasure for people at the spare time in cities which unfortunately, it has not been emerged in the cities as it deserves. Because , the physical body , performance and meaning of urban spaces potentially and in effect not only is not in agreement with the general expectations of leisure spaces but it is not also in agreement with the effective features of ecology including natural , social , cultural and behavioral features as well. So, the leisure spaces are fading spaces in which the citizens feel a sense of lack of identity, lack of sense of belonging and pleasure and do not experience the real leisure. Thus, the base of this article is the nature of leisure urban space and the quality of it econcentrism design proportional with the natural and human ecology and developing the design principles of these spaces. , aiming at this goal that the quality , joy and construction expected for the optional and social activities of the citizens and gaining pleasure from the leisure time could be met. So, confirming the role of urban design and identifying the features of leisure urban spaces and eco-oriented design in general in the method of content analysis and having awareness of Iranian pervasive eco features, and also Iranian cities and citizens through descriptive method, principles and standards were presented as the guides for the design of leisure urban spaces in Iran in particular. Furthermore, using the survey and comparative method and aiming at analysis of the effective indexes of leisure space joy and comparing these indicators in Qiyam and Dahom Farvardin streets in Yazd city, the research were completed. The results of this study shows that Qiyam street as compared with Dahom Farvardin street, due to the position in the historical texture and neighborhood with traditional markets of city on one side and the physical features, performance diversity and its receiving stance on the other side, has created a more suitable conditions for spending leisure time in the side of citizens. Though the results of this research indicate that even Qiyam Street with certain features, for a more constant and purposeful presence of citizens is in need of adoption of different and more efficient attitudes based on the cultural, ecological and local characteristics of Yazd city.