انگاره «معرفت اضطراري» در باور انديشمندان نخستين اماميه

فكره «المعرفه الاضطراريه» في عقايد قدما علما الاماميه

انديشمندان مسلمان، ايمان و هدايت را بر معرفت به آموزه هاي بنيادينِ اعتقادي متوقف مي دانند، اما اين‌كه «معرفت» چه ويژگي هايي دارد، شامل چه موضوعاتي مي شود و چگونه براي انسان به دست مي آيد، همواره در تاريخ انديشه اسلامي چالش‌برانگيز بوده است. در اين ميان، انديشمندان اماميه در مدرسه كوفه، براي پاسخ به پرسش هاي مذكور نظريه «معرفت اضطراري» را بر پايه قرآن و ميراث حديثي شيعه طرح كردند. باور مشهور اماميان نخستين بر آن بود كه مفاد كامل معرفتي، در عوالم پيشين اعطا شده و انسان مفاد آن معرفت را در ضمير خود و بالفعل داراست؛ به همين سبب، معرفت صُنع خدا بوده و براي انسان قابل اكتساب نيست و فقط انسان بايد به مفاد آن معرفت متذكر شود. البته در ميان انديشمندان نخستين اماميه، جريان هشام بن حكم كه پيشرو در مباحث كلامي اماميه آن دوران است، سعي مي كند تا خوانشي خردپسندتر از باور اماميان ارايه كند. او فعليتِ معرفت اضطراري را منوط به استدلال و نظر مي‌داند تا علاوه بر دوري از نقدها، جايگاه مقبولي براي «استدلال عقلي» نيز بگشايد.

The Muslim thinkers based faith and guidance on the knowledge of belief fundamental teachings; but, in the history of Islamic knowledge, the knowledgeʹs characteristics, its domain and how it is gained, had been always a challenging issue. In this regard, to answer the above-mentioned questions, the Imami thinkers of the Kufan School put forward the theory of "Constraint Knowledge" on the basis of the Qurʹan and the Shiʹi Hadith heritage. The belief of the early Imamis was that the complete knowledge purport had been given to human beings in the previous worlds and the human being has the purport actually in his conscious. Thus, knowledge is created by God and man canʹt acquire it, but only must remember the purport of that knowledge. Of course, from amongst the early Imami thinkers, Hesham b. Hakam which was pioneer in the ImamiKalami discussions of that time, was trying to offer a more reasonable reading of the Imami beliefs. In order to avoid the criticisms and to open an acceptable place for "rational reason", he maintains that the actuality of the constraint knowledge depends on reasoning.