فهم جايگاه عقل در تفسير شيعه

مشي مسلمانان در تفسير قرآن كريم در طول تاريخ با رويكردهاي مختلفي صورت گرفته است. استفاده از روش اجتهادي و عقلي براساس دلايل قرآني، حديثي و عقلايي يكي از آن شيوه هاست. درست است كه آنها تا قرون سوم و چهارم بيشتر از شيوه تفسير ماثور بهره مي‌گرفتند ولي به دلايلي كه در نوشتار كنوني به آنها اشاره شده است، حتي در آن قرون هم از شيوه تفسير عقلي كاملاً بي‌بهره نبودند. لذا شيوه فوق از قرن چهارم به بعد بيش از پيش خود را نمايان، و عرصه را بر ديگر شيوه‌ها تنگ‌تر نموده است؛ چرا كه گستره اجتهاد و انديشه در ابعاد گوناگون در بهره‌گيري بيشتر از مفاهيم و مقاصد قرآن نقش ايفا مي‌كند كه تبيين آنها به صورت مشروح در نوشتار كنوني آمده است.

Throughout history, Muslims have approached Quranic exegesis in various ways among which being a persuasive, intellectual way on the basis of proofs from the Quran, hadiths, and intellect. Although they benefitted from hadiths up tothe third/fourth Hijri centuries in their commentaries, they did not ignore intellectual method – as will be proved in the present essay. Overshadowing other methods, the intellectual method manifested itself more and more from the fourth century onwards, for thinking independently on the basis of intellect in various dimensions commenced to play a role in benefitting more from Quranic concepts and objectives - something to be expound in length in this essay.