نقد روش شناختي و مفهومي سرمايه اجتماعي

مقدمه: استفاده از اصطلاح سرمايه اجتماعي سابقه اي بيش از يك صد سال دارد اما در حدود 50 سال پيش استفاده از آن متداول تر شد. در دهه 1990 بود كه اين اصطلاح به عنوان يك مقوله جامعه شناسي كاربردي وارد عرصه هاي دانشگاهي شد و سپس توسط گروه هاي اجتماعي نيز به كار گرفته شد. برخورد شماري از جامعه شناساني نسبت به آن انتقادي است و آن را مفهومي يا تبعيض آميز يا مبهم و نادرست مي دانند. اما جريان غالب از اين اصطلاح، برداشتي مسالمت آميز و تسليم جويانه دارد زيرا آن را به معناي همياري، مشاركت، هنجارپذيري و مقوله هاي مشابه از سوي اعضاي جوامع معين درمي يابد تا هدف هاي آن جامعه برآورده شود. اما بن مايه هاي آن قبولي محافظه كارانه موازين اجتماعي و ندرتاً برداشتي اعتراض آميز بوده است. مرور منابع: اصطلاح سرمايه اجتماعي از حيث مفهومي نارسا است زيرا به مجموعه عوامل فرهنگي نامعين اشاره مي كند كه مي توانند آثار متفاوتي در جامعه داشته باشند. شاخص هاي اندازه گيري پيشنهاد شده براي آن كاملاً ناموثر و نادقيق ماند، زيرا عواملي را كه اندازه مي گيرند در واقع يا جنبه هاي فرهنگي دارند يا اساساً عوامل مستقل و حاكم به ذات و برون دادي نيستند. مفهوم سرمايه اجتماعي، از مفهوم بازاري توليد كالا و خدمات ناشي شده است. به عبارت ديگر اين مفهوم تحت سلطه شاخه اي از اقتصاد است كه مدتها است، به رغم نتايج نامطلوب خود، در اختيار نظام سود و سرمايه قرار گرفته است و نارسايي و نادرستي آن بار ديگر به اثبات رسيده است. گويا سرمايه اجتماعي پديده اي است بيروني كه به شرطي سرمايه محسوب مي شود كه بتواند نفعي دربر داشته باشد. اين ديدگاه سرمايه را متكي به تصميم شخصي يا شركتي براي ايجاد فايده مي داند بحث: اصطلاح سرمايه اجتماعي نمي تواند آن را با نظريه هاي اساسي اجتماعي پيوند دهد و نسبت به پديده هاي كيفي، اجتماعي و تاريخي نگاهي ابزاري دارد. در حالي كه سرمايه اجتماعي، اگر به معناي برخورداري از ويژگي هاي بيروني باشد مي تواند هم تبعيض آميز باشد، هم ضد سرمايه و هم در خدمت هدف گروه هاي معارض با منافع انساني. در يك كلام سرمايه اجتماعي در خدمت توجيه نظام توليد و مصرف بورژوايي قرار دارد.