تعيين سهم عرصه‌‌هاي بياباني در توليد غبار ريزشي با استفاده از روش منشايابي (مطالعه موردي: يزد)

(R.sun evaluation model in estimating the amount of solar energy received in arid and semi-arid (Case study: Isfahan province, Iran

در دهه‌هاي اخير پديده گرد و غبار به يكي از نگراني‌‌هاي بزرگ در محيط‌‌زيست تبديل شده است. نخستين گام براي مقابله با غبار ريزشي در محيط شهري شناسايي منشا آن است. در اين تحقيق سعي شده است كه سهم رخساره‌‌هاي دشت يزد- اردكان شامل عرصه‌‌هاي شوره‌‌زار، كلوتك و ياردانگ، تپه‌ماهورهاي نيوژن، دشت‌‌سر اپانداژ و رسوبات آبي آن به‌منزله منابع برون‌شهري غبار ريزشي با استفاده از روش منشايابي تعيين شود. نمونه‌‌برداري در دو مرحله صورت گرفت: 1. نمونه‌‌برداري از خاك سطحي عرصه‌‌هاي مذكور در دشت ‌‌يزد- اردكان و 2. نمونه‌‌برداري از غبار ريزشي بر سطح يزد در 33 ايستگاه با نصب تله رسوب‌‌گير تيله‌‌اي. به منظور تعيين عناصر ردياب، غلظت عناصر سنگين با استفاده از دستگاه جذب اتمي شعله‌‌اي قرايت شد. براي مشخص‌كردن تركيب بهينه از عناصر ردياب در آناليز تشخيص از روش گام به گام استفاده شد. نتايج مدل چندمتغيره تركيبي و روش بهينه‌‌سازي نشان داد كه سهم رخساره‌‌‌هاي شوره‌‌زار- كلوتك و ياردانگ و تپه‌ماهورهاي نيوژن- دشت‌‌سر اپانداژ به ترتيب برابر با 9/99 و 1/0 درصد است. ارزيابي مدل مذكور نشان‌‌دهنده ضريب كارايي بالاي مدل و خطاي نسبي پايين است. نتايج اين مدل با مشاهدات صحرايي در منطقه مورد مطالعه كاملاً هم‌‌خواني دارد.

In the recent decades, dust phenomenon has become a major concern and enormous threat for environment. The first step in falling dust effect mitigation in urban areas is finding its origin. In this study, the contribution of geomorphologic faces of Yazd-Ardakan plain including, Sebkha, Kalut and Yardang and also Neogene hills, medium grain and water sediments as the main sources of dust located out of urban areas was determined through the origin diagnosis method. Samplings were performed in two steps. First, sampling from top soil in Yazd-Ardakan plain and the second, sampling form the falling dust in 33 stations by Marble Dust Collector over Yazd city. Due to determination of tracer elements, heavy metals concentration was found using flame atomic absorption device. Also, for determination of optimum combination of tracer elements, discriminant analysis was used. Results based on the mixed multivariate model and also optimization method showed that the contribution of Sebkha- Kalut & Yardang and Neogene hills - medium grain hills were 99.9 and 0.1 percent, respectively. The evaluation of the mentioned model implies the high efficiency as well as its low relative error. The results of the model have a good agreement to field observations.