بررسي تحولات و الگوي سلسه مراتب شهري در نظام شهري گيلان

شهرها با توجه به علت وجودي خود، نقش ها و عملكردهاي متفاوتي را پذيرا مي-گردند و از اين رو، قدرت و نفوذ متفاوتي را از خود بروز مي دهند. در اين بين، تعدادي از شهرها به دلايل مختلفي مورد توجه بيشتري قرار مي گيرند و با كسب توان بيشتر، زمينه ي كاهش اهميت شهرهاي پايين دست خود را فراهم مي آورند و بدين سان پديده ي نخست شهري را به وجود مي آورند. هدف از اين مقاله، بررسي شبكه شهري شهرهاي استان گيلان مي باشد. براي دستيابي به اين هدف، از مدل هاي اندازه مرتبه، ضريب تفاوت ها و الگوهاي نخست شهري جفرسون و ديويدسون استفاده شده است. روش مورد استفاده در اين پژوهش توصيفي-تحليلي و تاريخي- مقايسه اي بوده است. نتايج بررسي شبكه ي شهري در محدوده ي استان گيلان، حاكي از وجود روابط نامطلوب در بين شهرهاست. شهر رشت در استان گيلان، با توجه به نفوذ خود به عنوان مركز استان، نسبت به شهرهاي ديگر استان، توان مضاعفي را كسب نموده است، به نحوي كه حتي شهر بندرانزلي نيز به عنوان يكي ديگر از مهمترين شهرهاي استان، در ارتباط با اين شهر از نفوذ بسيار كمتري برخوردار است. مطالعه ي نظام شهري در استان، علاوه بر تاييد وجود ويژگي نخست شهري در اين استان، حاكي از شكل گيري الگوي ويژه اي در سطح شهرهاي آن است كه مي توان آن را نظام پلكاني سلسله مراتب شهري ناميد. در اين نظام، شهرها قابل دسته بندي بوده و گروههاي مختلف شهري، نظام سلسله مراتب همگن تري را نسبت به كل نظام شهري به وجود آورده اند. بررسي اين نظام و ساز و كار عملكرد آن در سطح استان هاي ديگر و همچنين كشور مي تواند به شناسايي ابعاد جديدي از نظام سلسله مراتبي شهر بيانجامد.