بررسي رابطه صفات ريشه با عملكرد دانه گندم در شرايط بدون تنش و تنش خشكي آخر فصل

Studying the relationship between root traits and seed yield in bread wheat (Triticum aestivum L.) under normal and terminal drought stress conditions

ازآنجاكه بيشتر بارندگي‌ها در ايران در زمستان و آغاز بهار رخ مي‌دهد، گندم به‌ويژه در كشت ديم بيشتر وابسته به رطوبت نگهداري شده در اعماق خاك خواهد بود. به‌منظور شناسايي ژنوتيپ‌هايي كه داراي گسترش مناسب ريشه در عمق خاك باشند، آزمايشي با 63 ژنوتيپ گندم نان در دو شرايط بدون تنش و تنش خشكي به‌صورت كشت در لوله‌هاي پي‌وي‌سي انجام شد. در شرايط بدون تنش آبياري به‌صورت معمولي و در تنش خشكي پس از رسيدن رطوبت خاك به 30 درصد ظرفيت زراعي گياهان آبياري شدند. پس از اعمال تنش و در پايان دوره رشد صفات مرتبط با ريشه در چهار عمق مختلف (20-0، 40-20، 60-40 و 100-60 سانتي‌متر) به همراه صفات مرفولوژي، عملكرد و اجزاي آن اندازه‌گيري شدند. نتايج نشان‌دهنده تنوع بالا ميان ژنوتيپ‌ها براي همه صفات اندازه‌گيري شده بود. همبستگي بالا و معني‌داري ميان وزن خشك ريشه با عملكرد در شرايط تنش ديده شد (01/0p=، 58/0 =r). در اين شرايط با هر واحد افزايش در وزن خشك ريشه، 24/0 گرم به عملكرد دانه افزوده شد. تجزيه همبستگي جداگانه براي هر عمق نشان داد كه در پايين‌ترين عمق تاثير وزن خشك ريشه بر عملكرد (01/0p =، 75/0=r) بيشتر از ساير عمق‌ها است. در شرايط تنش تاثير وزن ريشه در عمق 100-60 سانتي‌متر بر عملكرد دانه مثبت و بسيار معني‌دار بود. ژنوتيپ‌هاي سرداري، شعله، ناز و اينيا به ترتيب با 44/0، 39/0، 37/0 و 37/0 گرم در گياه بهترين ژنوتيپ‌ها براي وزن خشك ريشه در اين عمق بودند.

In Iran where main part of precipitation takes place during winter and spring, wheat is dependent on water conserved in the sub soil especially at dryland farming systems. In order to identify the genotypes with suitable root system development at sub soil depths, an experiment was conducted with 63 bread wheat genotypes planted in PVC tubes under non stress and drought stress conditions. Under non-stress condition irrigation was conducted regularly, while under stress condition it was delayed until soil moisture was depleted to 30 percent of field capacity. After applying stress and at the end of growth season, root related traits in four depths (0-20, 20-40, 40-60 and 60-100 cm) along with morphological traits, yield and its components were measured. The results showed great variations among genotypes for all studied traits. Highly significant correlations were observed between total root weights and yield under stress conditions (r=0.58, p=0.01). Under these conditions, a unit increase in root dry weight resulted in a 0.24 g increase in grain yield of each plant. Separate correlation analysis for each depth showed that the effect of root dry weight on yield at the deepest depth was higher than other profiles (r=0.75, p=0.01). Under stress conditions, the effect of root weight on yield at 60-100 cm depth was positive and highly significant. Genotypes of Sardari, Sholeh, Naz and Inia were the best genotypes considering root dry weight at this profile with 0.44, 0.39, 0.37 and 0.37 g.plant-1, respectively.