ارزيابي ژنوتيپ‌هاي گندم نان براي تحمل به تنش رطوبتي انتهاي فصل

Evaluation of bread wheat (Triticum aestivum) genotypes for tolerance to terminal drought stress

به‌منظور بررسي تنوع ژنتيكي ژنوتيپ هاي گندم، شناسايي و انتخاب ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي بر اساس شاخص‌هاي كمّي تحمل به خشكي،تعداد 16 ژنوتيپ گندم در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط آبياري مطلوب و محدود در ايستگاه تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي نيشابور طي سال زراعي 88-1387 مورد آزمايش قرار گرفتند. شاخص‌هاي مورداستفاده ميانگين توليد(MP)، ميانگين هندسي توليد(GMP)، ميانگين هارمونيك(HMP)، شاخص تحمل به تنش(STI)، شاخص حساسيت به تنش(SSI)، شاخص تحمل(TOL) و شاخص پايداري لين و بينز(Pi) بودند. نتايج نشان داد كه بيشترين عملكرد در شرايط تنش(Ys) و نيز بيشترين مقاديرMP ،GMP ،HMP ، STIو Pi متعلق به ژنوتيپ شماره 2 بود. تحليل همبستگي بين شاخص‌ها و ميانگين عملكرد در شرايط آبياري مطلوب و محدود نشان داد كه هر پنج شاخص مذكور براي غربال كردن ژنوتيپ ها مناسب هستند. با توجه به اين شاخص‌ها و عملكرد در دو محيط، بهترين ژنوتيپ هاي متحمل به تنش خشكي ژنوتيپ هاي شماره2، 11، 14 بودند. نمودار چند متغيره دوطرفه نشان داد كه ژنوتيپ هاي شماره 2 ، 11 ، 14 در مجاورت شاخص‌هاي تحمل به خشكي يعنيMP ،GMP ، HMPوSTI قرار دارند. نتايج حاصل از تجزيه كلاستر نيز نشان داد كه ژنوتيپ هاي شماره 2 ،11 و 14 ژنوتيپ هاي متحمل به خشكي و ژنوتيپ هاي3، 8،9 و13 لاين هاي حساس به خشكي مي‌باشند.

In order to study the genetic variation, identification and selection among wheat genotypes based on quantitative indices of drought stress tolerance, this experiment was conducted with 16 bread wheat genotypes arranged as a randomized complete block design with three replications under normal and restricted irrigation regimes at the Neishabour Agricultural and Natural Resources Research Station during 2008-09 cropping season. Used indices were Mean Productivity (MP), Geometric Mean Productivity (GMP), Harmonic Mean (HMP), Stress Tolerance Index (STI), Stress Susceptibility Index (SSI), Tolerance Index (TOL) and Lin and Binns Sustainability index (Pi). Results showed that the highest grain yield under stressed environment and the greatest values of MP, GMP, HARM, STI and Pi were obtained in genotype no. 2. Analysis of correlation and mean grain yield under restricted and normal irrigation conditions showed that these five indices were suitable for screening genotypes. According to these indices and grain yield under these two environments, the best drought tolerant genotypes were no. 2, 11 and 14. Multivariate biplot diagram showed that genotypes no. 2, 11 and 14 were adjacent to drought tolerance indices i.e. MP, GMP, HARM, and STI. Cluster analysis results also revealed that genotypes no. 2, 11 and 14 were drought tolerant and genotypes no. 3, 8, 9 and 13 were drought susceptible lines.