اثر سطوح آبياري و نيتروژن بر عملكرد و اجزاي عملكرد نخود (Cicer arietinum L.) در شرايط آب و هوايي مشهد

Effect of irrigation and nitrogen fertilizer levels on yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under Mashhad climatic conditions

به‌منظور مطالعه اثر سطوح مختلف آبیاری و كود نیتروژن بر عملكرد و اجزای عملكرد نخود (ژنوتیپ482ILC)، آزمایشی به‌صورت فاكتوریل در قالب بلوك‌های كامل تصادفی با چهار تكرار در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 91-1390 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح نیتروژن 30، 75 و 150 كیلوگرم در هكتار به‌صورت كود اوره و آبیاری در سه سطح: آبیاری كامل، یكبار آبیاری در مرحله گلدهی و دو مرتبه آبیاری در مراحل گلدهی و غلاف‌دهی بود. صفات مورد مطالعه شامل عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیكی، شاخص برداشت، وزن هزار دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف بود. نتایج آزمایش نشان داد كه سطوح مختلف آبیاری و كود نیتروژن تأثیر معنی‌داری بر تعداد دانه در غلاف، غلاف در بوته، وزن هزار دانه، عملكرد دانه، عملكرد بیولوژیكی و شاخص برداشت داشتند. اثر متقابل آبیاری و كود نیتروژن به‌جز شاخص برداشت در تمامی صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود. در این بررسی تیمار آبیاری كامل + 75 كیلوگرم نیتروژن در هكتار در مقایسه با سایر تیمارها باعث افزایش معنی‌دار كلیه صفات (به‌جز عملكرد بیولوژیكی) شد. همچنین یكبار آبیاری در مرحله گلدهی به‌همراه 150 كیلوگرم نیتروژن در هكتار باعث كاهش معنی‌دار كلیه صفات مورد مطالعه شد. تیمار آبیاری كامل و 150 كیلوگرم نیتروژن در هكتار بیشترین عملكرد بیولوژیكی (9/8 تن در هكتار) را داشت، در حالی‌كه عملكرد دانه آن 1854 كیلوگرم در هكتار بود. بنابراین حفظ رطوبت طی دوران بحرانی رشد نخود و كاربرد سطوح متعادل تغذیه‌ای به‌ویژه نیتروژن در سطوح 30 و 75 كیلوگرم در هكتار باعث افزایش عملكرد نخود خواهد شد.

In order to study the effects of different irrigation regimes and nitrogen fertilizer levels on yield and yield components of chickpea (ILC482), a field experiment involving chickpea genotype ILC482 was conducted as factorial arrangement based on a randomized complete block design with four replications in the Agricultural Research Station, Ferdowsi University of Mashhad during growing season of 2012-2013. Experimental treatments were including nitrogen fertilizer (as urea) at three levels: 30, 75, 150 kg N ha-1 and irrigation regimes at three levels: full irrigation, irrigation at flowering, irrigations at both flowering and podding. Studied traits were included seed yield, biological yield, harvest index, 1000- seed weight, seeds per pod, pods per plant. The results showed that the different irrigation regimes and nitrogen fertilizer levels had significant effect on seeds per pod, pods per plant, 1000- seed weight, seed weight per plant, seed yield, biological yield and harvest index. Interaction between irrigation and nitrogen was significant except for harvest index. In this study, the highest values of the traits (except for biological yield) were obtained under full irrigation along with 75 kg N ha-1. In addition, applying irrigation at flowering accompanied with 150 kg N ha-1 decreased yield and its components. Full irrigation plus 150 kg N ha-1 produced highest (8.9 t ha-1) biological yield, while grain yield was 1854 kg ha-1. Overall, full irrigation along with nutritive optimal levels, especially nitrogen at 30 and 75 kg ha-1 levels, during critical growth periods of chickpea could increase grain yield of chickpea.