محكوميت بي گناهان: از خطاي قضايي تا بي گناهي واقعي

Conviction of the Innocent; from the JudicialError to the Real Innocence

محكوميت بي گناهان يكي از مصاديق خطاهاي قضايي است. بنابراين، اين برداشت كه اين دو مفهوم را معادل هم مي داند نادرست است. البته، مهم ترين مصداق خطاي قضايي، محكوميت افراد بي گناه است. بي گناهي مي تواند واقعي و يا حقوقي باشد. منظور از بي گناه واقعي يعني محكومي كه اساسا جرم انتسابي را مرتكب نشده و به اصطلاح ناكرده بزه است. بي گناه حقوقي، محكومي است كه رفتار مجرمانه انتسابي را مرتكب شده اما محكوميت وي از طريق نقض تشريفات دادرسي عادلانه انجام شده است. اين تقسيم بندي باوجود برخي مزايا تا حدودي گمراه كننده است. زيرا در بسياري از موارد در عمل بي گناهي واقعي و حقوقي بر هم منطبق مي شوند. براي نمونه، پژوهشگراني كه قايل به اين تقسيم بندي هستند مواردي مانند عدم كفايت ادله ي اثبات را از نوع خطاي شكلي و فني مي دانند. در حالي كه اصولا متهم ز ماني بي گناهي واقعي اش ثابت مي شود كه ادله اي كه جرم او را ثابت و فرض بي گناه ي او را نقض كند وجود نداشته باشد. در واقع، محكوميت بي گناهان، محكوميتي است كه مبتني بر ادله ي نادرست است. با وجود اختلاف نظرها، اغلب پژوهشگران، مفهوم مضيق بي گناه ي يعني بي گناهي واقعي و نيز ضابطه ي عيني يا رسمي در تشخيص بي گناهي را مبناي مطالعات خود در زمينه ي محكوميت بي گناهان قرار داده اند.