معيار و راهبردهاي عدالت اقتصادي در نهج‌البلاغه

The Criteria and Guidlines of Justice in Nahj-ol-balaghe

توجه به عدالت و تلاش براي تحقق آن از جمله كار ويژه اي بنيادين نظام اسلامي است. بر اين اساس، تعريف عدالت و نيز معيارهاي عدالت در نظام نظري عملي برآمده از مباني شناختي هنجاري دين اسلام، جايگاه برجسته اي مي‌يابد. بررسي نهج‌البلاغه نشان مي‌دهد كه سه معيار تساوي در اصل دريافت حق، ايجاد فرصت برابر براي بالفعل كردن حقوق و فقرزدايي سه معيار و كليد اصلي در تشخيص فرآيند عادلانه در نظام اقتصادي اسلامي است. معيار سوم با توجه به رابطه اقتصاد و سازندگي اخلاقي جامعه و تاثير اقتصاد در آن، تعيين مي‌گردد. با توجه به نظريه‌هاي اقتصادي متعارف كه مبدا محور، فرآيند محور و نتيجه محورند به نظر مي‌رسد كه از منظر علي (ع) مي‌بايد معيارهاي عدالت در هر سه مرحله به‌صورت توامان مورد توجه قرار گيرد. در مرحله مبدا توجه به ايجاد فرصت برابر، در مرحله فرآيند توجه به شفافيت در قوانين، نگاه واقع بينانه در وضع قوانين و در مرحله نتيجه، ايجاد توازن از جمله مسايلي است كه مي‌بايد مورد توجه قرار گيرد. تكافل اجتماعي و تامين اجتماعي نيز در همين راستا قابل توجه است.

Paying attention to justice and the effort to realize it’ is one of the fundamental working parties in Islamic system. Based on this issue, the definition of justice and its criteria in a theoretical-operational system which is raised from cognitive and normative foundation of Islam, have achieved favorable position. Examining the content of Nahj-al-balaghe shows that there are 3 main criteria in detecting just process of Islamic Economic System including: equality in the principle of having entitlement, providing equal opportunity in order to have actuality in entitlements and Poverty Elimination. The third criterion is determined by regarding the relationship between economy and creation basis for morality in the society as well as the influence of economics in that relationship. Regarding the conventional economic theories which are origin oriented, process oriented and result oriented. It seems that from Imam Ali’s (P.B.U.H.) perspective, the justice criteria should be considered jointly in all stages. In first stage, i.e. origin, we should take equal opportunity provision into account. Then, at the second one, i.e. process, having transparency in laws and regulations are of interest and at result stage, balance creation needs attention. By the same token, social takaful and social security should be given the same attention.