جايگاه خط نگاره هاي قرآني درقالي بافي و فلزكاري دوره صفويه

پژوهش در هنرهای سنتی ایران،علاوه بر شناسایی جنبه‌های هنری و فنی آثار گذشته‌ی این مرز و بوم ابعاد فرهنگی و تاریخی دوران خود را پیش‌روی تحقیق‌كنندگان می‌گذارد.بدیهی است كه دسترسی‌ به این ابعاد زمانی كه این آثار دارای تزیین نوشتاری باشند و به زبان معمول داده‌هایی را در اختیار بگذارند، آسان‌تر صورت خواهد پذیرفت. آثار هنری سنتی در دوره‌های مختلف،به‌ویژه پس از ظهور فرهنگ غنی اسلام در ایران با توجه به‌ تاكید این آیین بر علم و سوادآموزی و رویكرد مثبت آن در بهره‌گیری از هنر خوشنویسی،از تزیین نوشتاری‌ بسیار بهره برده‌اند.البته استفاده از خطنگاره‌ها صرفا جنبه‌ی تزیینی نداشته و بیشتر به منظور پیام‌رسانی و نشان دادن جایگاه یك مسئله به كار رفته است.دوره‌ی صفویه نیز یكی از دوران‌های پررونث و شكوفای‌ هنرهای سنتی ایران است.دو هنر-صنعت قالی‌بافی و فلزكاری در این دوره هنرهای مطرحی هستند. در این مقاله كه با هدف شناسایی جایگاه خطنگاره در آثار فلزكاری و قالی‌بافی دوره صفویه تنظیم‌ شده است،نمونه‌هایی از اشیاء فلزی و قالی‌هایی كه دارای خطنگاره با محتوای قرآنی هستند از جمله 7 مورد قالی و 9 مورد فلز مورد بررسی قرار گرفته و به لحاظ مضمون و جایگاه خطنگاره در تركیب‌بندی اثر و رابطه میان این دو با نوع و كاربرد نمونه بررسی شده است.پیش از آن نیز وضعیت این دو هنر در دوره‌ی‌ صفویه مورد مطالعه قرار گرفته است.اغلب قالی‌هایی كه در آن‌ها آیات قرآنی بافته شده،یا قالی‌های موقوفه‌ بوده یا قالیچه‌های سجاده‌ای و تزیینی كه امكان لمس آن‌ها توسط افراد بی‌وضو كمتر بوده است بنابراین‌ قالی‌های دارای خطنگاره‌ی قرآنی در این دوره از نوع قالیچه است. آن دسته از اشیاء فلزی آیات قرآنی به كار رفته،كاربرد خاصی داشته‌اند و عموما برای مقاصد آیینی‌ و مذهبی به كار رفته‌اند.محتوای آیات به كار رفته در هردو گونه(قالی و فلز)را بیشتر حجم و اهمیت‌ كاربردی آیه تعیین كرده است.از این‌رو هنرمند بیشتر از سوره‌های كوچك جزء سی‌ام قرآن و آیه الكرسی‌ و آیات كوتاه كه پیامی در خود دارد استفاده نموده است. روش گردآوری مطالب این مقاله روش كتابخانه‌ای است و تنظیم آن با تكیه بر اسناد و به شیوه‌ی‌ توصیفی-تحلیلی و مقایسه‌ای صورت گرفته است. سؤالات اصلی:1-مضامین قرآنی نهفته در خطنگاره‌های قالی و فلز دوران صفویه چیست؟ -2 آیا استفاده از مضامین قرآنی در قالی و فلز بر نوع كاربرد آن،تأثیر داشته است؟ اهداف اصلی:1-شناخت نوع مضامین قرآنی به كار رفته در قالی و فلز صفویه -2 دستیابی به تمایز و تشابه خطنگاره‌های قرآنی به كار رفته در قالی و فلز صفویه