امكان‌سنجي مداخله پذيري بافت هاي‌فرسوده و ناكارآمد شهري با استفاده از مدل فرايند تحليل‌ شبكه مطالعه موردي: منطقه 6 شهر قم

Feasibility Study of Intervention Urban Inefficient and Old Texture Using Analytic Network Process-Case study: Qom city (district No. 6)

طيّ دهه هاي اخير موضوع احياي بافت هاي فرسوده و ناكارآمد شهرها به يكي موضوعات كليدي در زمينه‌ي راهبردهاي توسعه‌ي شهري تبديل شده است. به همين منظور مديران و سياستگذاران شهري اقدامات متعددي از جمله افزايش ميزان تراكم ساختماني، بهسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده، انبوه سازي و غيره را سرلوحه‌ي كار خود قرار داده اند. برخي از اين سياست ها نيز به شكل مداخلات مستقيم از سوي سيستم مديريت شهري به منظور تامين خدمات و امكانات عمومي و يا بهبود وضعيت شبكه معابر، تجميع قطعات و مواردي از اين قبيل در بافت هاي فرسوده صورت مي گيرد. متاسفانه عدم مد نظر قرار دادن پارامترهاي اجتماعي، اقتصادي و كالبدي موثر در امر مداخله پذيري بافت هاي شهري از سوي دست‌اندركاران امور توسعه شهري موجب شده تا هنگام اجراي پروژه‌هاي عمراني مشكلاتي همچون تاخير در زمان اجرا پروژه ها، صرف هزينه هاي گزاف و يا نارضايتي هاي اجتماعي به وجود آيد. بر اين اساس تحقيق حاضر تلاش دارد تا با كمك سه شاخص عمده‌ي فيزيكي، اقتصادي و اجتماعي ميزان مداخله‌پذيري بافت هاي فرسوده و ناكارآمد شهر قم را تعيين نمايد تا هرگونه اقدام در اين زمينه به شكل موثرتري صورت گيرد. البته رعايت مجموعه اين معيارها به همراه زير معيارهاي آن باعث به وجود آمدن پيچيدگي‌هايي در امر تصميم گيري مي گردد. لذا به منظور تسهيل در امر تصميم‌گيري، از روش فرايند تحليل شبكه (ANP) جهت دستيابي به اهداف تحقيق حاضر استفاده شده است. نتايج نشان مي دهد از مجموع 76 هكتار مساحت منطقه 6 شهر قم، 3/20 درصد از مساحت آن داراي مداخله پذيري كم و 8/41 درصد داراي مداخله‌پذيري متوسط مي باشد. در مقابل 9/37 درصد از مساحت منطقه‌ي ياد شده از مداخله پذيري بالايي برخوردار است كه علت اصلي آن را مي توان به سبب وجود اراضي باير با وسعت زياد، در داخل بافت عنوان كرد.

During recent decades, the issue of regeneration of urban inefficient and old textures has become one of key issues in the field of urban development strategies. For this purpose, the managers and urban policy makers have used different measures including increase of building density, improvement and modernization of old textures, mass construction, etc. some of these policies are practiced in the form of direct interventions by urban management system in order to provide public services and facilities and or improvement of old tissues. Unfortunately, lack of considering the effective social, economic and physical parameters in an effective manner concerning the capacity of urban tissues for intervention from the practitioners and authorities of urban development affairs has led to emergence of some problems during execution of civil projects such as delay in execution time of projects, high costs and or social dissatisfactions. On this basis, the present study, tries to determine the intervention of the old and inefficient tissues of Qom city with the help of three main indicators: physical, economic and social indices to perform the measures more effectively. Of course, if all these criteria are followed together with their sub-criteria, so that some complications would emerge in decision making process. Therefore, in order to facilitate decision making process, we used analytic network process (ANP) for achieving the objectives of present study. Our findings revealed that out of 76 ha area of District 6 Qom City, 20.3 percent has low intervention-capability and 41.8 percent have medium intervention-capability. While 37.9 percent of this district area has high intervention-capability, which could be contributed to the existence of the vast arid lands within the texture.