صحت‌سنجي روش تحليل سلسله‌مراتبي (AHP) و رگرسيون چندمتغيره (MR) در پهنه‌بندي خطر زمين‌لغزش به كمك تكنيك GIS (مطالعه‌ موردي: حوضه رودخانه ماربر)

مجموعه‌ای از عوامل طبيعی و انسانی به وقوع خسارت‌های زياد ناشی از زمين‌لغزش‌ها دامن زده است. يكی از راهكارهای مهم برای كاهش خسارت‌های ناشی از وقوع زمين‌لغزش‌ها، دوری جستن از اين مناطق است. بدين منظور لازم است تا نقشه پهنه‌بندی خطر زمين‌لغزش نسبتاً دقيقی از بين روش‌های موجود برای اين مناطق تهيه گردد. هدف اين تحقيق آن است تا در مرحله نخست به كمك رابطه رگرسيونی چندمتغيره (MR)، اولويت نسبی (ارجحيت) عوامل مؤثر تعيين گردد و از آنها به‌جای اولويت‌بندی عوامل در روش سلسله‌مراتبی (AHP) ـ كه به صورت كارشناسی مشخص می‌شوند ـ استفاده گردد. در مرحله بعد، ضمن تهيه نقشه پهنه‌بندی خطر زمين‌لغزش، صحت دو روش نيز ارزيابی و مقايسه می‌شود. برای انجام اين تحقيق، به‌وسيله عكس‌های هوايی و تصاوير ماهواره‌ای، نقشه‌های زمين‌شناسی موجود و بررسی‌های ميدانی به كمك سامانه موقعيت‌ياب (GPS)، نقشه پراكنش زمين‌لغزش‌ها در حوضه رودخانه ماربر از زيرحوضه‌های بالادست حوضه كارون شمالی به وسعت 800 كيلومترمربع واقع در جنوبی‌ترين قسمت استان، تهيه شده است. سپس 9 عامل ليتولوژی، شيب، كاربری اراضی، بارش، پوشش گياهی، جهت‌ شيب، و عناصر خطی جاده، گسل و آبراهه (54 پارامتر در قالب 9 عامل) مورد بررسی قرار گرفته و عوامل مؤثر در لغزش نيز تعيين شده‌اند. به‌منظور بالا بردن دقت، سرعت و سهولت آناليز تمامی اطلاعات مكانی و توصيفی وارد سيستم GIS گرديدند و به‌وسيله نرم‌افزار ArcGIS نسخه 3/9 به‌صورتِ ‌برداری هم‌پوشانی داده شدند. از هم‌پوشانی نقشه‌های عوامل مذكور، 27466 واحد همگن حاصل شد كه مبنای اعمال روابط حاصل از دو روش تحليل رگرسيونی چند متغيره (MR) و سلسله‌مراتبی (AHP) قرار گرفت. تجزيه و تحليل نتايج به دست آمده نشان داد كه هر دو روش، دارای دقت تقريباً يكسان در تفكيك پهنه‌های خطر با شاخص زمين‌لغزشِ كاملاً مشخصی هستند؛ اما روش سلسله‌مراتبی براساس شاخص مجموع كيفيت (Qs) ـ كه شاخص صحت نيز ناميده می‌شود ـ دارای مطلوبيت بيشتری است.